Bài giảng Sinh học 11 - Bài 4: Vai trò của các nguyên tố khoáng - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Diễm Hồng - Trường THPT Nguyễn Thái Học

KIỂM TRA BÀI CŨ 
1. Trình bày 2 con đường thoát hơi nước ở lá ? 
Qua cutin và qua khí khổng 
2. Các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước? Giải thích? 
Nước, ánh sáng, nhiệt độ, gió, các ion khoáng 
Nhất nước, 
nhì phân, 
tam cần, 
tứ giống 
VAI TRÒ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ KHOÁNG 
BÀI 4 
GV: Nguyễn Diểm My 
NỘI DUNG BÀI HỌC 
I . Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 
II .Vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 
III. Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây 
Cây cà chua trồng trong 3 môi trường: 
Đầy đủ các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu 
Chỉ chứa nước cất 
Thiếu nguyên tố Mg 
1 
N, K, P, Ca, Mg, Na, Fe, S 
2 
Nước cất 
3 
N, K, P, Ca, Na, Fe, S 
I . Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 
Có 17 nguyên tố dinh dưỡng khoáng cấu tạo nên cây và được chia thành 2 nhóm, vi lượng và đa lượng 
Gồm: C, H, O, N, P, K, S, Ca, Mg, Fe, Mn, B, Cl, Zn, Cu, Mo, Ni. 
Nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu là: 
- Nguyên tố mà thiếu nó cây không hoàn thành được chu trình sống. 
- Không thể thay thế được bởi bất kì nguyên tố nào khác. 
- Phải trực tiếp tham gia vào quá trình chuyển hóa vật chất trong cơ thể. 
I . Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 
Yêu cầu: Các bạn hoạt động nhóm trong thời gian 5 phút trả lời câu hỏi sau: 
Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu là gì? 
- Có bao nhiêu nguyên tố dinh dưỡng khoáng cấu tạo nên cây và được phân chia làm mấy nhóm? 
* Dấu hiệu nhận biết: Khi thiếu các nguyên tố dinh dưỡng thường được biểu hiện màu sắc đặc trưng trên lá. 
I . Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 
NGUYÊN TỐ ĐA LƯỢNG 
NGUYÊN TỐ VI LƯỢNG 
N, P, K, Ca, Mg, S 
Fe, Mn, Bo, Clo, 
Zn, Cu, Mo, Ni 
đóng vai trò cấu trúc của tế bào, cơ thể; điều tiết các quá trình sinh lí. 
 đóng vai trò hoạt hóa các enzim. 
1 
2 
3 
4 
5 
Nguyên tố đại lượng 
Đối với sự sinh trưởng của mọi loại cây thì ta có 17 nguyên tố thiết yếu và thường được phân thành 2 loại : 
Nguyên tố vi lượng: 
 (chiếm ≤ 100mg/1kg chất khô của cây) 
I. Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 
Là: 
- Nguyên tố mà thiếu nó cây không hoàn thành được chu trình sống. 
- Không thể thay thế bởi bất kì nguyên tố khác. 
- Trực tiếp tham gia chuyển hóa vật chất trong cơ thể. 
* Nguyên tố khoáng chia thành hai nhóm: 
- Nguyên tố đại lượng ( > 100mg/1kg chất khô): C, H, O, N, P, K, S, Ca, Mg. => cấu trúc nên tế bào, cơ thể, điều tiết các quá trình sinh lí. 
- Nguyên tố vi lượng: Fe, Mn, B, Cl, Zn, Cu, Mo, Ni. => hoạt hóa các enzim. 
II. Vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây: 
 Quan sát các hình ảnh sau và 
khái quát vai trò của các nguyên tố thiết yếu? 
- Hiện tượng thiếu các nguyên tố dinh dưỡng thường được biểu hiện thành những dấu hiệu màu sắc đặc trưng trên lá. 
Các nguyên tố thiết yếu sẽ tham gia cấu tạo nên các chất sống và điều tiết các hoạt động sống của cây. 
Một số hình ảnh thực tế: 1. Cà chua 
Lá & quả cà chua khi được trồng với đầy đủ chất cần thiết 
2. Cà Phê 
Lá cà phê được trồng đầy đủ các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu 
↓ Lá non chuyển màu đồng, lá mỏng và dễ rách; cành dễ gãy, võ trái bị nứt nhiều. 
→ Thiếu Mangan thì lá ở đầu cành (cặp lá trưởng thành cuối cùng ) từ màu vàng hơi xanh sang màu vàng vỏ chanh có xen vệt trắng 
Sự khác biệt giữa 2 loại ngô đầy đủ (trái) và thiếu (phải) các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu . 
Triệu chứng thiếu Nitơ : 
Cây bắp 
Cây mía 
Một số triệu chứng của cây 
Thành phần của axit nuclêic, ATP, phôtpholipit, côenzim 
Triệu chứng thiếu K : 
Cây mía 
Cây ớt 
Thiếu Ca 
Cây thiếu Mangan 
Cách khắc phục 
Lưu ý đến sự cân đối giữa các nguyên tố đa lượng, vi lượng, siêu vi lượng; giữa các phân hóa học & phân hữu cơ 
Bón phân đầy đủ ngay từ đầu luôn là vai trò quết định 
Phải sử dụng phân bón lá để phun cho cây ngay khi phát hiện thấy cây bị thiếu dinh dưỡng. Song phải chú ý đến thành phần của phân bón lá 
Các NT đại lượng 
Dạng cây hấp thụ 
Vai trò trong cơ thể thực vật 
NITƠ 
PHÔTPHO 
KALI 
Thành phần của prôtêin, axit nuclêic 
Thành phần của axit nuclêic, ATP, phôtpholipit, côenzim 
Hoạt hóa enzim, cân bằng nước và ion, mở khí khổng 
Các NT đại lượng 
Dạng cây hấp thụ 
Vai trò trong cơ thể thực vật 
Magiê 
Canxi 
Thành phần của tế bào và màng tế bào, hoạt hóa enzim 
Thành phần của diệp lục, hoạt hóa enzim 
Các nguyên tố vi lượng 
Dạng cây hấp thụ 
Vai trò trong cơ thể thực vật 
Sắt 
Clo 
Kẽm 
Thành phần của xitôcrôm 
Quang phân li nước,cân bằng ion 
Hoạt hóa enzim 
Thí nghiệm của Van Helmont 
Cây liễu nặng 2kg 
Cây liễu năng 66kg 
Thùng gỗ chứa 80kg đất 
Nước cất 
Sau 5 năm 
Khối lượng đất giảm 56g 
II. Vai trò các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 
- Tham gia cấu tạo t ế bào, các cơ quan, chất nguyên sinh 
- Tham gia điều hòa quá trình trao đổi chất, các hoạt động sinh lí của cây 
- Tăng tính chống chịu của cây với các điều kiện bất lợi của môi trường 
1. Nguồn chủ yếu là đất: 
Trong đất, muối khoáng ở 2 dạng: 
+ Dạng hòa tan: Cây hấp thụ được 
+ Dạng không tan: Cây không hấp thụ được, phải nhờ VSV đất, pH đất, nhiệt độ, độ ẩm, hàm lượng nước, độ thoáng (lượng oxi) chuyển thành dạng hòa tan 
III. Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây 
Cây lấy nguyên tố dinh dưỡng khoáng từ đâu để sống? Trong đó đâu là nguồn cung cấn chủ yếu? 
Muối khoáng trong đất 
Không tan 
Hòa tan 
Cây hấp thụ 
Cây không hấp thụ 
III. Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây 
Các biện pháp 
chuyển các muối khoáng trong đất 
từ dạng không tan thành dạng hòa tan 
để cây hấp thụ (Sgk/) 
2. Phân bón cho cây trồng 
III. Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây 
- Phân bón là nguồn quan trọng. 
- Bón phân không hợp lý sẽ gây hậu quả: 
 + Độc hại đối với cây trồng 
 + Ô nhiễm nông sản 
 + Ô nhiễm môi trường đất, nước 
2.Phân bón cho cây trồng 
- Lượng Mo trong mô thực vật ≥ 20mg/1kg chất khô → động vật ăn rau bị ngộ độc Mo → Người ăn rau sẽ bị bệnh gut (bệnh thống phong) . 
Dư lượng phân bón → đất kém chất lượng, giết chết sinh vật có lợi. 
 Tùy loại đất, giống cây để bón loại phân, liều lượng cho phù hợp. 
Ví dụ 
_ Lượng Mo trong mô thực vật ≥ 20mg/1kg chất khô → Động vật ăn rau sẽ ngộ độc Mo → Người ăn rau sẽ bị bệnh gout ( bệnh thống phong). 
_ Dư lượng phân bón → Đất kém chất lượng, giết chết sinh vật có lợi. 
→ Ngộ độc thực phẩm ở động vậ t 
Biểu ← hiện của bệnh Gout 
Thiếu 
Liều 
lượng 
Tối ưu 
Cao quá mức 
Sinh trưởng của cây 
Liều lượng phân bón 
Hình 4.3. Đồ thị biễu diễn mối tương quan giữa liều lượng phân bón và mức độ sinh trưởng của cây 
2. Vì sao phải bón phân hợp lý ? 
Đảm bảo cho cây sinh trưởng tốt mà không gây độc hại cho cây và môi trường. 
LUYỆN TẬP 
Câu 1 . Vai trò chủ yếu của nguyên tố đại lượng là 
cấu trúc tế bào. 
hoạt hóa enzim. 
cấu tạo enzim. 
cấu tạo côenzim. 
Câu 2: Các nguyên tố vi lượng cần cho cây với số lượng nhỏ, nhưng có vai trò quan trọng, vì: 
A. Chúng cần cho một số pha sinh trưởng. 
B. Chúng có trong cấu trúc của tất cả các bào quan. 
C. Chúng tham gia vào các hoạt động chính của các enzim. 
D. Chúng được tích lũy trong hạt. 
LUYỆN TẬP 
Câu 3: Cần phải cung cấp nguyên tố khoáng nào sau đây cho cây khi lá cây có màu vàng? 
A. Photpho 
B. Magiê. 
C. Kali. 
D. Canxi. 
LUYỆN TẬP 
Hướng dẫn học bài ở nhà 
Học bài 4 
Trả lời các câu hỏi cuối bài trang 24. 
Đọc trước bài 5,6.