Bài giảng Hóa học 11 - Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Thị Hương Liên

Hóa 11 cơ bản 
BÀI 4 
Phản ứng trao đổi ion trong 
dung dịch chất điện ly 
MỤC TIÊU 
Hiểu được bản chất của phản ứng trao đổi ion 
Biết được điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion . 
Viết được phương trình ion rút gọn của phản ứng. 
I) Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li: 
Thí nghiệm1 : Cho dd Na 2 SO 4 vào dd BaCl 2 
 Hiện tượng : 
PTPƯ : 
 Na 2 SO 4 + BaCl 2 → BaSO 4 + 2NaCl 
( trắng ) 
1. Phản ứng tạo thành chất kết tủa 
thấy kết tủa trắng xuất hiện . 
 → phương trình ion rút gọn 
 Phương trình ion 
 2 Na + + SO 4 2- + Ba 2+ + 2Cl - → BaSO 4 + 2Na + + 2Cl - 
Ba 2+ + SO 4 2- → BaSO 4 
 Bản chất phản ứng: Là sự kết hợp giữa ion Ba 2+ và ion SO 4 2- 
Ví dụ: Viết phương trình phân tử và ion rút gọn 
AgNO 3 + NaCl 
AgCl + NaNO 3 
 Pt ion: 
Ag + + NO 3 - + Na + + Cl - AgCl + Na + + NO 3 - 
Pt ion rút gọn: 
 Ag + + Cl - AgCl 
Phản ứng tạo thành nước: 
Thí nghiệm 2: Chuẩn bị một cốc đựng dd NaOH 0,1M, nhỏ thêm vài giọt phenolphtalein 
Cho từ từ dd HCl 0,1M vào cốc 
 Hiện tượng: 
 Hiện tượng: dd có màu hồng. 
 dd mất màu dần. 
 NaOH + HCl → NaCl + H 2 O 
2. Phản ứng tạo thành chất điện li yếu 
PTPƯ: 
Phương trình ion : 
 Bản chất phản ứng: Là sự kết hợp giữa ion H + và ion OH - 
Na + + OH - + H + + Cl - Na + + Cl - + H 2 O 
Phương trình ion rút gọn: 
H + + OH - H 2 O 
Lưu ý: Bazơ không tan + Axit Muối + H 2 O 
Mg(OH) 2 + 2H + Mg 2+ + H 2 O 
VD : Viết pt phân tử và ion rút gọn của phản ứng sau: 
Pt phân tử: Mg(OH) 2 + 2HCl 
Pt ion : 
MgCl 2 + H 2 O 
Mg(OH) 2 + 2H + + 2Cl - Mg 2+ + Cl - + H 2 O 
Pt ion rút gọn: 
b) Phản ứng tạo thành axit yếu: 
Thí nghiệm 3 : 
Cho dd HCl vào cốc đựng dd CH 3 COONa 
Hiện tượng: có mùi giấm chua thoát ra . 
PTPƯ: 
 CH 3 COONa + HCl → CH 3 COOH + NaCl 
Pt ion : 
Na + + CH 3 COO - + H + + Cl - → CH 3 COOH + NaCl 
Pt ion thu gọn: 
 CH 3 COO - + H + → CH 3 COOH 
 → pư tạo CH 3 COOH: là chất điện li yếu. 
Thí nghiệm 4 : 
Rót dd Na 2 CO 3 vào dd HCl. 
Hiện tượng : 
 CO 3 2- + 2H + → CO 2 + H 2 O 
3. Phản ứng tạo thành chất khí 
Pt phân tử: 
Có sủi bọt khí không màu. 
 Na 2 CO 3 + 2 HCl → 2NaCl + CO 2 + H 2 O 
PT ion thu gọn: 
PT ion: 
 2Na + + CO 3 2- + 2H + + 2Cl - → 2Na + + 2Cl - + CO 2 + H 2 O 
 Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion . 
 Phản ứng trong dung dịch các chất điện li chỉ có thể xảy ra khi có ít nhất một trong các điều kiện sau: 
1. Tạo thành chất kết tủa:VD: BaSO 4 , AgCl, CaCO 3 .. 
2. Tạo thành chất điện li yếu: H 2 O, CH 3 COOH, HF ... 
3. Tạo thành chất khí: CO 2 , SO 2 , H 2 S... 
Kết luận: 
BÀI TẬP CỦNG CỐ 
Bài tập 1 : 
Phương trình ion rút gọn của phản ứng cho biết: 
A. Những ion nào tồn tại trong dung dịch 
B. Không tồn tại các phân tử trong dung dịch các chất điện li 
C. Bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li 
D. Nồng độ những ion nào trong dung dịch lớn nhất 
Đáp án: C 
Bài tập 2 
Phương trình phản ứng nào sau đây không phải là phản ứng trao đổi ion? 
A. BaCl 2 + K 2 SO 4 →BaSO 4 + 2KCl 
B. NaOH + HCl → NaCl + H 2 O 
C. Na 2 CO 3 + H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 + CO 2 + H 2 O 
D. Mg + 2HCl → MgCl 2 + H 2 
Đáp án: D 
Bài tập 3 : 
Phương trình phản ứng nào sau đây là phản ứng trao đổi ion 
A. CaCO 3 (rắn) CaO + CO 2 
B. 3NaOH + FeCl 3 Fe(OH) 3 + 3NaCl 
C. 2Na + Cl 2 2NaCl 
D. CuO + H 2 Cu + H 2 O 
Đáp án: B 
Bài tập 4:  Các ion nào sau đây cùng tồn tại trong 1 dung dịch 
A. Ba 2+ , Na + , Cl - , SO 4 2- 
B. Cu 2+ , NH 4 + , NO 3 - , SO 4 2- 
C. Fe 3+ , Al 3+ , Cl - , OH - 
D. Ag + , Ca 2+ , Cl - , HCO 3 - 
Đáp án: B 
Bài tập 5 : 
Phản ứng nào sau đây có phương trình ion thu gọn: 
H + + OH - → H 2 O 
A. BaCl 2 + H 2 SO 4 → BaSO 4 + 2HCl 
B. NaOH + HCl → NaCl + H 2 O 
C. 3NaOH + FeCl 3 → Fe(OH) 3 + 3NaCl 
D. Na 2 CO 3 + 2HCl → 2NaCl + CO 2 + H 2 O 
Đáp án: B 
Xin cám ơn các em!