Bài giảng Sinh học 11 - Bài 3: Thoát hơi nước - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Giang Châu

Tiết 3- BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 Câu 1 . Dòng mạch gỗ vận chuyển 
 A. nước và ion khoáng từ lá đến rễ. 
 B. các chất hữu cơ từ rễ lên lá. 
 C. các chất hữu cơ từ lá đến nơi cần sử dụng hoặc dự trữ. 
 D. nước và ion khoáng từ rễ đến lá và những phần khác của cây. 
 Câu 2 . Làm thế nào mà dòng mạch gỗ di chuyển được theo chiều ngược với chiều của trọng lực từ rễ đến đỉnh của những cây gỗ cao hàng chục mét? 
 Nhờ sự kết hợp của 3 lực : 
- Lực đẩy (áp suất rễ). 
- Lực hút do thoát hơi nước ở lá. 
 Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với thành mạch gỗ. 
 Câu 3 . Dòng mạch rây vận chuyển 
 A. nước và ion khoáng từ rễ lên lá. 
 B. các chất hữu cơ từ rễ lên lá. 
 C. các chất hữu cơ từ lá đến nơi cần sử dụng hoặc dự trữ. 
 D. nước và ion khoáng từ lá đến nơi cần sử dụng hoặc dự trữ 
Câu 4 .Tại sao khi ta bóc vỏ quanh cành cây hay thân cây thì sau 
 một thời gian phía trên chỗ bị bóc vỏ phình to ra? 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 Do thân cây có mạch rây ở sát lớp vỏ cây. Khi ta bóc vỏ cây, đồng thời cũng bóc cả phần mạch rây ra. Chất hữu cơ từ lá cây chuyển xuống thân bị tích lại ở phần mép vỏ trên chỗ bị bóc. Cứ thế mép vỏ trên cứ phình to ra. 
THÍ NGHIỆM Ở NHÀ 
 Làm thí nghiệm : Chụp túi nilông khô (trong suốt) vào 1 chùm lá của một cây còn sống, chụp lại ảnh sau 2 giờ 
 Hiện tượng quan sát được : Hơi nước và những giọt nước đọng lại trong thành túi nilông 
 Lá cây có hiện tượng thoát hơi nước 
1000 gam nước 
hấp thụ 
98% bay hơi 
2% nước giữ lại 
1,6% - 1,8% nước không tham gia tạo chất khô 
0,2% - 0,4% gam nước tham gia tạo chất khô 
Sơ đồ về nhu cầu nước của cây 
 L ượng n ước thoát ra ngoài môi tr ường rất lớn so với l ượng n ước mà cây sử dụng. 
I. Vai trò của quá trình thoát hơi nước 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
I. Vai trò của quá trình thoát hơi nước 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
Đó là hiện tượng mất nước qua bề mặt lá và các bộ phận khác của cây khi tiếp xúc với không khí. 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
I. Vai trò của quá trình thoát hơi nước 
- Tạo lực hút đầu trên. 
- Làm giảm nhiệt độ bề mặt lá. 
- Khí khổng mở cho CO 2 khuếch tán vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp. 
* Vai trò của thoát hơi nước 
* Thoát hơi nước là gì? 
 Vật liệu xây dựng hấp thụ nhiệt làm cho nhiệt độ t ă ng cao, còn lá cây thoát h ơ i n ước làm hạ nhiệt độ môi tr ường xung quanh lá. Nhờ vậy, không khí d ướ i bóng cây vào những ngày hè nóng bức mát h ơ n so với không khí duới mái nhà che bằng vật liệu xây dựng. 
V ì sao dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng? 
Kết quả thí nghiệm của Garo: 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
II. Thoát hơi nước qua lá 
1. Lá là c ơ quan thoát h ơ i n ước : 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
II. Thoát hơi nước qua lá 
1. Lá là c ơ quan thoát h ơ i n ước : 
- Cấu trúc của lá thích nghi với chức năng thoát hơi nước . 
 - Cấu trúc tham gia vào quá trình thoát hơi nước ở lá: 
 + Khí khổng (chủ yếu) 
 + Tầng cutin (không đáng kể). 
Khí khổng 
Lớp cutin 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
II. Thoát hơi nước qua lá 
2. Hai con đường thoát hơi nước 
Khi no nước 
Khi mất nước 
Thành trong DÀY 
Thành ngoài MỎNG 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
II. Thoát hơi nước qua lá 
2. Hai con đường thoát hơi nước 
Con đường 
Đặc điểm 
Khí khổng 
Cutin 
Điều chỉnh được lượng hơi nước thoát ra 
 Có Không 
 Có Không 
Vận tốc nước thoát hơi 
 Lớn Nhỏ 
 Lớn Nhỏ 
Cơ chế 
- Khi no nước, vách mỏng của tế bào khí khổng ( căng ra / hết căng ) → vách dày ( cong /duỗi) theo → lỗ khí ( mở /đóng) . 
- Khi mất nước, vách mỏng ( căng ra / hết căng ) → vách dày ( cong /duỗi ra ) → lỗ khí ( mở /đóng) . 
- Lớp cutin dày→lượng hơi nước thoát ra (nhiều/ít). 
- Lớp cutin mỏng→lượng hơi nước thoát ra (nhiều/ít). 
Hãy đánh dấu tích, hoặc gạch chân vào những đáp án đúng: 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
II. Thoát hơi nước qua lá 
Con đường 
Đặc điểm 
Khí khổng 
Cutin 
Điều chỉnh được lượng hơi nước thoát ra 
 Có 
 Không 
Vận tốc nước thoát hơi 
 Lớn 
 Nhỏ 
Cơ chế 
- Khi no nước, vách mỏng của tế bào khí khổng căng ra → vách dày cong theo → lỗ khí mở . 
- Khi mất nước, vách mỏng hết căng → vách dày duỗi ra → lỗ khí đóng . 
- Lớp cutin dày→lượng hơi nước thoát ra ít . 
- Lớp cutin mỏng→lượng hơi nước thoát ra nhiều . 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
II. Thoát hơi nước qua lá 
Hãy đánh dấu tích, hoặc gạch chân vào những đáp án đúng: 
+ Ánh sáng: Ánh sáng càng mạnh độ mở khí khổng càng lớn-> thoát hơi nước nhiều 
+ Nước : Khi tế bào đủ nước khí khổng mở thoát hơi nước cao 
+ Nhiệt độ, gió, các ion khoáng : ảnh hưởng đến sự thoát nước , ion kali làm tăng độ mở khí khổng. 
III. Các tác nhân nhân ảnh hưởng đến quá trình quang hợp 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
Có những tác nhân nhân ảnh hưởng đến quá trình quang hợp? 
A > B, cây thừa nước phát triển bình thường 
A = B, cây đủ nước phát triển bình thường 
A < B, mất cân nằng nước lá héo 
IV. Cân bằng nước và tưới tiêu nước hợp lí cho cây trồng 
 được tính bằng sự so sánh l ượng n ước do rễ hút vào (A) và l ượng n ước thoát ra (B) 
IV. Cân bằng nước và tưới tiêu nước hợp lí cho cây trồng 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
+ Tưới khi cây cần nước , với lượng vừa 
đủ, tưới đúng cách. 
+ Đặc điểm di truyền, pha sinh trưởng, phát triển của giống, loài cây 
+ Đặc điểm cấu tạo và điều kiện thời tiết 
A > B phát triển bình thường 
A = B phát triển bình thường 
A < B mất cân nằng nước, cây héo 
 - Tưới nước hợp lí cho cây trồng: 
- Cân bằng n ước : 
NHỮNG CÁCH CUNG CẤP NƯỚC CHO CÂY 
Câu 1. Các con đường thoát hơi nước: 
 Cu tin B. Khí khổng 
C. Lá	 D. Cả A và B 
Câu 2. Tác nhân chủ yếu điều tiết độ mở của khí khổng là: 
A. Ánh sáng B. Nước 
C. N hiệt độ D. Gió 
CỦNG CỐ 
D 
B 
Câu 3. Ở thực vật hơi nước thoát chủ yếu qua: 
 Cutin B. Rễ 
C. Khí khổng D. Biểu bì lá 
Câu 4. Ở thực vật hơi nước thoát chủ yếu qua: 
 Mặt trên của lá B. Mặt dưới của lá 
C. Cu tin D. Thân 
CỦNG CỐ 
C. 
B. 
Câu 5. Ở thực vật, hơi nước thoát chủ yếu qua: 
 Cutin B. Rễ 
C. Khí khổng D. Biểu bì lá 
 Câu 6 . Cây sống ở môi trường khô nóng (hoang mạc, sa mạc ) có đặc điểm gì thích nghi như thế nào để trao đổi nước? 
- Rễ đâm sâu, lan rộng 
- Có tầng cutin dày, biểu bì trên lá không có khí khổng, lá hóa gai 
- Thân phủ sáp, thân mọng nước 
- Thay đổi phương thức quang hợp, nhiều loài cây khí khổng chỉ mở vào ban đêm 
- Chu kì sống ngắn 
22 
THOÁT HƠI NƯỚC 
 Câu 7 . Ban đêm có sự thoát hơi nước qua khí khổng và qua tầng cutin không? 
- Ban đêm khí khổng không đóng lại hoàn toàn và sự thoát hơi nước vẫn diễn ra. Sự thoát hơi nước qua tầng cutin vẫn diễn ra. Nhưng vào ban đêm, sự thoát hơi nước qua khí khổng và qua tầng cutin giảm đi rất nhiều so với ban ngày 
23 
THOÁT HƠI NƯỚC 
 Câu 8 . Giữa trưa nắng hè oi bức hay lúc trời mưa, khí khổng khép hay mở? 
- Giữa trưa hè nắng nóng chói chang, khí khổng chủ động khép lại để giữ nước. Nguyên nhân là lúc nắng mạnh, khí khổng bị bốc hơi nước quá nhiều và mất nước nên khép lại 
- Sau khi trời mưa, các tế bào biểu bì xung quanh khí khổng trương nước, tăng thể tích ép lên khí khổng làm khe khí khổng khép lại, sự thoát hơi nước qua khí khổng không thực hiện được. 
24 
Câu 9.Cây trong vườn và cây trên đồi , cây nào có cường độ thoát hơi nước qua cutin mạnh hơn ? 
KẾT LUẬN 
- Học bài và trả lời các câu hỏi SGK/ 9 
- Chuẩn bị trước bài 4: Vai trò các nguyên tố khoáng 
THOÁT HƠI NƯỚC LÀ MỘT TAI HỌA TẤT YẾU ĐỐI VỚI CÂY TRỒNG 
DẶN DÒ 
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC