Bài giảng Vật lý 11 - Bài 22: Lực Lo-ren-xơ - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Phúc An - Trường THPT Yên Mỹ

CHÀO CÁC EM ĐÃ THAM GIA 
GIỜ HỌC VẬT LÝ 
Ôn lại kiến thức bài trước 
Câu 1: Hãy nêu đặc điểm của vectơ cảm ứng từ tại một điểm gần dòng điện trong dây dẫn thẳng dài? 
Cảm ứng từ tại một điểm của dòng điện trong dây dẫn thẳng dài 
+ Điểm đặt: Tại điểm ta xét 
+ Phương: Tiếp tuyến với đường sức từ 
+ Chiều: Cùng chiều đường sức từ 
+ Độ lớn: 
I: Cường độ dòng điện 
r: Khoảng cách từ điểm đó đến dây dẫn 
Ôn lại kiến thức bài trước 
Câu 2: Hãy nêu đặc điểm của vectơ cảm ứng từ tại một điểm trong lòng ống dây hình trụ? 
Cảm ứng từ tại một điểm trong lòng ống dây hình trụ 
+ Điểm đặt: Tại điểm ta xét 
+ Phương: Song song với trục của ống dây 
+ Chiều: Xác định bằng quy tắc nắm bàn tay phải (hoặc vào ở đầu nam, ra ở đầu bắc) 
+ Độ lớn: 
I: Cường độ dòng điện 
N: Số vòng dây của ống 
l : Chiều dài của ống dây 
n: Số vòng dây quấn trên một đơn vị dài của ống 
Ôn lại kiến thức bài trước 
Câu 3: Hãy nêu đặc điểm của lực từ tác dụng lên một phần tử dòng điện đặt trong từ trường đều? 
- Đặc điểm của lực từ trường đều tác dụng lên phần tử dòng điện 
+ Điểm đặt: Tại trung điểm của đoạn dây là phần tử dòng điện 
+ Phương: Vuông góc với vectơ và 
+ Chiều xác định bằng quy tắc bàn tay trái 
+ Độ lớn của lực từ: F = I l B sin 
Quy tắc bàn tay trái: Đặt bàn tay trái duỗi thẳng sao cho vectơ cảm ứng từ hướng vào lòng bàn tay, chiều từ cổ tay đến ngón giữa là chiều dòng điện, khi đó chiều ngón cãi choãi ra chỉ chiều của lực từ 
Bài 22. LỰC LO-REN-XƠ 
I. Lực Lo-ren-xơ 
 1. Định nghĩa 
 2. Đặc điểm của lực Lo-ren-xơ 
II. Chuyển động của hạt điện tích trong từ trường đều 
 1. Chú ý quan trọng 
 2. Chuyển động của hạt điện tích trong từ trường đều 
Nội dung chính của bài: 
Hendrick Antoon Lorentz (1853 – 1928) 
Nhà vật lý Hà Lan 
Giải Nô-ben năm 1902 
I. Lực Lo-ren-xơ 
1. Định nghĩa lực Lo-ren-xơ 
+ Dây dẫn mang dòng điện đặt trong từ trường chịu tác dụng của lực từ 
+ Lo-Ren-Xơ khẳng định: Lực từ tác dụng lên dây dẫn là do lực từ tác từng điện tích chuyển động trong dây dẫn có dòng điện: 
Vậy: Mọi điện tích chuyển động trong từ trường đều chịu tác dụng của lực từ 
Định nghĩa: Lực Lo-Ren-Xơ là lực từ tác dụng lên điện tích chuyển động trong từ trường 
Hãy nêu định nghĩa dòng điện? 
+ 
+ 
+ 
Hãy phát biểu định nghĩa lực Lo-Ren-Xơ? 
- 
- 
- 
Hãy nêu cách xác định chiều dòng điện? 
2. Đặc điểm của Lo-ren-xơ 
+ Điểm đặt: Ở điện tích chuyển động trong từ trường 
+ Phương: Vuông góc với vectơ vận tốc và vectơ cảm ứng từ 
+ Chiều: Các định bằng quy tắc bàn tay trái 
Để bàn tay trái mở rộng sao cho từ trường hướng vào lòng bàn tay, chiều từ cổ tay đến ngón giữa là chiều của vectơ vận tốc khi điện tích dương; ngược chiều vectơ khi điện tích âm. Lúc đó chiều của Lực Lo-ren-xơ là chiều của ngón cái choãi ra 
Hãy nêu đặc điểm của lực từ tác dụng lên dây dẫn mang dòng điện? 
+ 
- 
+ Độ lớn: f = q Bvsin 
q: Điện tích di chuyển 
B: Cảm ứng từ 
v: Vận tốc của điện tích 
Hãy nêu đặc điểm của lực Lo-Ren-Xơ? 
II. Chuyển động của hạt điện tích trong từ trường đều 
1. Chú ý quan trọng 
+ Gia tốc của một vật đặc trưng cho sự thay đổi vận của vật chuyển động 
+ Gia tốc cùng phương với chuyển động không làm thay đổi vận tốc về hướng, chỉ làm thay đổi độ lớn vận tốc của vật chuyển động 
+ Gia tốc của vật vuông góc với vận tốc không làm thay đổi độ lớn của vận tốc, chỉ làm thay đổi hướng vận tốc của vật chuyển động 
+ Gia tốc của một vật luôn cùng hướng với lực tác dụng vào vật đó 
Hãy nêu ý nghĩa gia tốc của một vật? 
Hãy phát biểu định luật II Niu-Tơn? 
2. Chuyển động của hạt điện tích trong từ trường đều 
+ Xét một điện tích q 0 có khối lượng m chuyển động với vận tốc trong từ trường đều với 
+ Điện tích chịu tác dụng của lực Lo-Ren-Xơ 
+ Lực Lo-Ren-Xơ 
+ Từ trường đều nên gia tốc của điện tích có độ lớn không đổi, điện tích chuyển động tròn đều. Lực Lo-Ren-Xơ đóng vai trò lực hướng tâm 
Hãy nêu đặc điểm của lực Lo-Ren-xơ? 
Trong từ trường đều, điện tích chuyển động như thế nào? 
- 
Kết luận: Quỹ đạo của hạt điện tích chuyển động trong một từ trường đều với điều kiện vận tốc ban đầu vuông góc với từ trường, là một đường tròn nằm trong mặt phẳng vuông góc với từ trường, có bán kính xác định bằng công thức 
- Bán kính quỹ đạo của hạt điện tích chuyển động trong từ trường đều 
+ Khi điện tích q 0 có khối lượng m chuyển động với vận tốc trong từ trường đều theo phương 
vuông góc với cảm ứng từ thì điện tích chuyển động tròn đều. Lực Lo-Ren-Xơ đóng vai trò lực hướng tâm 
Hãy viết biểu thức tính độ lớn của lực hướng tâm? 
- 
Hãy nêu kết luận về quỹ đạo của điện tích chuyển động trong từ trường đều? 
3. Ứng dụng 
Lực Lo-Ren-Xơ có nhiều ứng dụng trong khoa học, công nghệ: Đo lường điện từ, ống phóng điện tử, trong truyền hình, khối phổ kế, các máy gia tốc 
Máy gia tốc hạt 
Ti vi 
Ống phòng điện tử 
Câu 1: Hãy vẽ lực Lo-ren-xơ của các trường hợp trong các hình sau 
Củng cố bài học 
Hình 1 
+ 
- 
Hình 3 
Hình 4 
+ 
- 
Hình 2 
Củng cố bài học 
Câu 2: Tìm nhận định sai trong các câu sau 
A. Một điện tích chuyển động trong từ trường sẽ chịu tác dụng của lực từ 
B. Một điện tích đứng yên trong từ trường sẽ chịu tác dụng của lực từ 
C. Lực Lo-Ren-Xơ là lực từ tác dụng lên điện tích chuyển động trong từ trường 
D. Một điện tích bay vào một từ trường có vận tốc ban đầu vuông góc với từ trường sẽ chuyển động tròn đều 
Củng cố bài học 
Câu 3: Tìm công thức sai trong các nhận định sau 
A. Độ lớn của lực từ tác dụng lên một phần tử dòng điện trong từ trường đều là F = BI l sin với là góc hợp bởi vevtơ cảm ứng từ và đoạn dây dẫn là phần tử dòng điện 
B. Độ lớn của lực hướng tâm là 
C. Độ lớn của lực Lo-Ren-Xơ là f = q Bvsin với là góc hợp bởi vectơ cảm ứng từ và vect ơ vận tốc của hạt điện tích 
D. Bán kính quỹ đạo của điện tích bay vào từ trường đều theo phương vuông góc với từ trường là 
Nội dung tự học 
1. Ôn tập nội dung bài đã học 
+ Đặc điểm của lực từ trường đều tác dụng một phần tử dòng điện 
+ Định nghĩa lực Lo-Ren-Xơ 
+ Đặc điểm của lực Lo-Ren-Xơ 
+ Ý ngĩa gia tốc của một vật 
+ Chuyển động của điện tích trong từ trường đều có vận tốc ban đầu vuông góc với từ trường 
+ Làm các bài tập có liên quan trong SGK và tài liệu học tập 
2. Chuẩn bị bài học tiếp theo: 
Bài 23: Từ thông. Cảm ứng điện từ 
+ Các nội dung chính của bài 
+ Các nội dung đó như thế nào 
Có học vấn không có đạo đức như một kẻ xấu; có đạo đức không có học vấn như một người thô bỉ