Thuyết minh bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 47: Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người

Slide1
Trang bìa
Slide 2
Video 
Xin chào các em học sinh thân mến!
 Nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất và nâng cao chất lượng cuộc sống cho con người là mục tiêu không chỉ của mỗi người dân mà còn là nhiệm vụ của toàn xã hội.
 Để nâng cao hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi các nhà sản xuất đã biết ứng dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật để điều khiển sinh sản vật nuôi theo mục tiêu sản xuất đề ra. 
 Để nâng cao chất lượng cuộc sống thì một trong những vấn đề then chốt đặt ra là mọi gia đình phải thực hiện sinh đẻ có kế hoạch. 
 Bài 47. “Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người” trong chương trình sinh học 11 cơ bản đã đưa ra những biện pháp rất cụ thể thực hiện hai mục tiêu đó.
 Cụ thể những biện pháp đó là gì? Các biện pháp có tác dụng gì? Và vì sao cần phải thực hiện các biện pháp đó? Các em hãy cùng cô tìm hiểu bài để tự mình tìm ra câu trả lời.

Slide 3
ĐVĐ: Nội dung bài học có hai vấn đề chính là: điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người. Nhưng vì sao để đem lại hiệu quả kinh tế cao cho nhà sản xuất cần tăng sinh ở động vật còn vì sao để nâng cao chất lượng cuộc sống của con người cần thực hiện sinh đẻ có kế hoạch? Do đâu lại có sự đối ngược nhau như vậy? Các em có thể hoàn toàn lí giải được mâu thuẫn này xong khi tìm hiểu xong bài 47.

Slide 4
Bài 47 . “ Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người” bao gồm 3 phần:
Phần I. “Điều khiển sinh sản ở động vật” . Gồm: 
 1. Một số biện pháp làm thay đổi số con. 
 2. Một số biện pháp điều khiển giới tính.
 *. Mục : Ứng dụng điều khiển sinh sản vào sản xuất, bảo tồn và phát triển các động vật quý hiếm
Phần II. “Sinh đẻ có kế hoạch ở người” . Gồm:
1. Sinh đẻ có kế hoạch là gì?
2. Các biện pháp tránh thai.
*. Mục: Bài tập vận dụng về giáo dục sức khỏe sinh sản vị thành niên.
Cuối cùng là phần : *. Bài học cuộc sống.

Slide 5
Mục tiêu sau khi tìm hiểu xong bài :
Về kiến thức các em sẽ:
- Giải thích được vì sao phải điều khiển sinh sản ở động vật.
- Trình bày được một số biện pháp điều khiển sinh sản ở động vật.
- Nêu được sinh đẻ có kế hoạch là gì và giải thích được vì sao phải sinh đẻ có kế hoạch.
- Kể tên được một số biện pháp tránh thai chủ yếu và trình bày được cơ chế tác dụng của chúng.
- Biết được một số kiến thức về sức khỏe sinh sản vị thành niên.
- Áp dụng bài học vào cuộc sống trong thực tiễn sản xuất, công tác bảo tồn, công tác dân số, giáo dục sức khỏe sinh sản vị thành niên.
Về kĩ năng các em sẽ:
- Ứng dụng các thành tựu thụ tinh nhân tạo và nuôi cấy phôi vào thực tiễn sản xuất và đời sống.
- Biết cách sử dụng các biện pháp tránh thai an toàn và có hiệu quả.
Về thái độ các em sẽ:
- Hình thành thái độ ham học hỏi, nghiên cứu và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
- Sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Có quan niệm đúng đắn trong tình yêu. Nên thực hiện tình dục an toàn khi cần thiết.
Đặc biệt sau khi học xong bài các em sẽ hình thành:
- Năng lực tự học.
- Năng lực giải quyết vấn đề.
- Năng lực sáng tạo. 
Sau đây cô và các em cùng đi vào nghiên cứu bài học: Bài 47. “Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người”
Trước tiên là phần I. “Điều khiển sinh sản ở động vật”

Slide 6
I. Điều khiển sinh sản ở động vật. 
Điều khiển sinh sản ở động vật bao gồm điều khiển về số con và điều khiển về giới tính của vật nuôi.
- Điều khiển số con thực chất là tác động vào quá trình sinh sản của vật nuôi để làm tăng hoặc giảm số con. Trên thực tế, trong sản xuất thường điều khiển theo hướng làm tăng số con.
- Điều khiển giới tính thực chất là tác động vào quá trình sinh sản của vật nuôi để làm tăng hoặc giảm tỉ lệ con đực / con cái.
- Trước khi tìm hiểu mục 1. Một số biện pháp làm thay đổi số con trong phần I. Các em hãy trả lời câu hỏi sau đây. 

Slide 7. Câu hỏi tương tác

 Trong những loài động vật sau đây, loài nào thường đẻ một con trong một lứa?
A. Chó, mèo.
B. Hươu, nai.
C. Lợn, thỏ.
D. Voi, tê giác.
E. Trâu, bò.
F. Hổ, báo.

Slide 8
Trên thực tế có những loài động vật đẻ nhiều con trong một lứa như: chó, mèo, lợn thỏ, hổ, báo, nhưng cũng có những loài động vật thường chỉ đẻ một con trong một lứa như: trâu, bò, hươu, nai, tê giác, voi.
- Vậy làm thế nào để những động vật, đặc biệt động vật đẻ ít con hay những động vật quý hiếm có thể đẻ được nhiều con? Các em cùng tìm hiểu một số biện pháp làm thay đổi số con sau đây.

Slide 9
1. Một số biện pháp làm thay đổi số con.
Các bước làm thay đổi số con:
- Bước 1: Làm cho trứng chín và rụng nhiều cùng một lúc. Bên cạnh đó có thể chuẩn bị sẵn tinh trùng đã thành thục về mặt sinh sản.
- Bước 2: Tiến hành thụ tinh nhân tạo để tăng hiệu quả thụ tinh và thu được nhiều hợp tử cùng một lúc.
- Bước 3: Nuôi cấy phôi: Nuôi các hợp tử phát triển thành nhiều phôi, cấy phôi vào tử cung con cái. Điều này đảm bảo khả năng sống sót và sự phát triển tốt của phôi thai. Để tạo thêm được nhiều phôi từ một hợp tử người ta còn tiến hành gây đa thai nhân tạo.
Ở bước 1: Có những biện pháp nào làm cho trứng chín và rụng nhiều cùng một lúc?
Slide 10

Bước 1: Làm cho trứng chín và rụng nhiều cùng một lúc. Có 2 biện pháp:
Biện pháp 1: Sử dụng hooc môn hoặc chất kích thích tổng hợp.
Biện pháp 2: Thay đổi các yếu tố của môi trường.
Sử dụng hooc môn hoặc chất kích thích tổng hợp có tác dụng gì? Các em sẽ thấy rõ tác dụng của chúng qua ví dụ sau đây

 - Tác dụng của việc sử dụng hooc môn hoặc chất kích thích tổng hợp được thấy rõ qua 2 ví dụ 
- VD 1: Cá mè và cá trắm cỏ không đẻ trong ao nuôi. Tiêm dịch chiết từ tuyến dưới não của các loài cá khác làm cho trứng chín hàng loạt, sau đó nặn trứng ra và cho thụ tinh nhân tạo bên ngoài cơ thể, rồi đem ấp nở ra cá con.
- VD2: Tiêm huyết thanh ngựa chửa cho trâu bò làm cho trứng chín nhanh và rụng nhiều cùng một lúc, sau đó cho thụ tinh nhân tạo với tinh trùng đã chuẩn bị sẵn.
Như vậy ở biện pháp 1 sử dụng hooc môn hoặc chất kích thích tổng hợp làm cho trứng chín và rụng nhiều một lúc, còn ở biện pháp 2 thay đổi các yếu tố của môi trường có tác dụng gì? 

- Tác dụng của việc thay đổi các yếu tố môi trường thấy rõ qua ví dụ: Thay đổi thời gian chiếu sáng đối với gà nuôi làm cho gà có thể đẻ 2 trứng/1 ngày.
Sau khi đã tiến hành xong bước 1, Làm cho trứng chín và rụng nhiều cùng một lúc, các nhà sản xuất tiến hành bước 2: Thụ tinh nhân tạo.
Slide 11
Bước 2. Thụ tinh nhân tạo
- Thụ tinh là quá trình kết hợp giữa tinh trùng của con đực với trứng của con cái. Bình thường quá trình này diễn ra trong tự nhiên hiệu quả thấp do ảnh hưởng của các yếu tố môi trường. Do vậy trong chăn nuôi để tăng hiệu quả thụ tinh người ta tiến hành biện pháp thụ tinh nhân tạo. Thụ tinh nhân tạo có 2 phương pháp là:
 Thụ tinh nhân tạo bên ngoài cơ thể.
 Thụ tinh nhân tạo bên trong cơ thể.
- Quá trình thụ tinh nhân tạo bên ngoài cơ thể diễn ra bao gồm các bước nào? Các em theo dõi ví dụ về quá trình thụ tinh nhân tạo bên ngoài ở cá

Thụ tinh nhân tạo bên ngoài cơ thể.
Qui trình thụ tinh nhân tạo bên ngoài ở cá:
- Đầu tiên chuẩn bị cá bố và cá mẹ đang bước vào thời kì sinh sản.
- Tiếp theo : Tiêm hooc môn sinh dục vào cá cái để trứng chín và rụng nhiều. 
- Sau đó là: Ép nhẹ lên thành bụng của cá đực và cá cái để tinh dịch và trứng tràn riêng vào từng đĩa. 
- Cuối cùng: Rót nhẹ tinh dịch lên đĩa trứng, dùng lông gà đảo nhẹ để trứng trộn đều với tinh trùng.
Thụ tinh nhân tạo theo cách này sẽ đạt hiệu suất thụ tinh rất cao khoảng 80 – 90% so với 40% thụ tinh trong điều kiện tự nhiên. Đây là ưu điểm rất lớn của thụ tinh nhân tạo bên ngoài cơ thể. 
Vậy thụ tinh nhân tạo bên trong cơ thể diễn ra như thế nào? Và có ưu điểm gì?

Thụ tinh nhân tạo bên trong cơ thể.
Quá trình thụ tinh nhân tạo bên trong cơ thể bao gồm các bước:
- Đầu tiên: Chuẩn bị trước tinh trùng bằng cách lấy tinh trùng từ con đực, bảo quản ở trạng thái tiềm sinh trong nitơ lỏng ở nhiệt độ âm 1960C. Thời gian bảo quản có thể kéo dài hàng tháng, hàng năm. 
- Sau đó: Khi nào cần, người ta có thể nâng nhiệt độ để tinh trùng phục hồi khả năng di động. Chia tinh trùng thành các mẫu với liều lượng thích hợp.
- Cuối cùng : Đưa tinh trùng vào cơ quan sinh dục của con cái để tiến hành thụ tinh.
Thụ tinh theo cách này đạt hiệu quả sinh sản cao. Chọn lọc được những đặc điểm tốt của con đực giống.
Ngày nay với sự tiến bộ của khoa học để tăng hiệu quả hơn trong quá trình sinh sản ở động vật người ta còn sử dụng kĩ thuật nuôi cấy phôi. 
Slide 12
Sau khi thực hiện bước 2. Thụ tinh nhân tạo sẽ thu được nhiều hợp tử, người ta tiến hành bước 3. Nuôi cấy phôi. Các hợp tử nuôi cấy trong ống nghiệm và được tiếp tục xử lí theo 2 phương pháp
- Phương pháp thứ nhất là phương pháp nuôi cấy phôi thông thường: Các hợp tử được nuôi cấy tiếp tục trong ống nghiệm để phát triển thành phôi. Sau đó các phôi được cấy vào tử cung các con cái nhờ mang thai hộ, sau này sẽ sinh ra nhiều con cùng một lúc từ các mẹ khác nhau. Phương pháp này thường áp dụng cho vật nuôi đẻ ít con.
- Phương pháp thứ 2 là phương pháp gây đa thai: Các hợp tử được tạo thành sẽ tiến hành phân chia để tạo thành phôi, khi phôi ở giai đoạn 4 – 8 tế bào, người ta tiến hành tách phôi thành từng tế bào riêng rẽ. Sau đó nuôi cấy từng tế bào đó phát triển thành phôi. Cấy phôi vào tử cung con cái nhờ mang thai và sinh con. Tiến hành theo phương pháp này có thể tạo ra nhiều con giống nhau cùng một lúc từ một trứng được thụ tinh. Phương pháp này đặc biệt có ý nghĩa đối với động vật quý hiếm chỉ đẻ một con trong một lứa.
- Các em có thể thấy rõ 2 phương pháp nuôi cấy phôi trên thông qua 2 ví dụ
Slide 13

VD1: Quy trình nuôi cấy phôi bò theo phương pháp thông thường. Bao gồm các bước
- Bước 1: Chọn bò cho phôi (Bò cái giống tốt).
- Bước 2: Chọn bò nhân phôi (Bò cái khỏe mạnh, có khả năng sinh tốt).
- Bước 3: Gây động dục đồng loạt ở cả bò cho phôi và bò nhận phôi.
- Bước 4: Gây rụng trứng nhiều ở bò cho phôi.
- Bước 5: Bò nhận phôi động dục.
- Bước 6: Phối giống bò cho phôi với bò đực giống tốt.
- Bước 7: Thu hoạch phôi
- Bước 8: Cấy phôi vào bò nhận phôi.
- Bước 9: Bò cho phôi trở lại bình thường chờ đến chu kì tiếp theo.
- Bước 10: Bò nhận phôi có chửa và sinh con.
- Bước 11: Đàn con mang tiềm năng di truyền tốt của bò cho phôi.
Như vậy theo phương pháp này có thể tạo ra nhiều con cùng một lúc mang những đặc tính tốt của bò đực và bò cái mà thông thường nếu để tự nhiên chỉ có thể sinh được một con.
- Ở ví dụ 2 các em sẽ thấy rõ hơn phương pháp gây đa thai nhân tạo và kết quả của nó.

Cũng giống như các bước nuôi cấy phôi bò theo phương pháp thông thường, ở phương pháp gây đa thai, sau khi thu hoạch phôi bò, người ta tiến hành phân cắt phôi thành các tế bào riêng rẽ. Sau đó nuôi các tế bào đó phát triển thành phôi. Cấy phôi vào các bò mẹ khác nhau nhờ mang thai và sinh con.
Các em quan sát kết quả sẽ thấy các bò con sinh ra từ các bò mẹ khác nhau nhưng trông hình dạng rất giống nhau, bởi vì chúng giống nhau hoàn toàn về các đặc điểm di truyền do được tách ra từ một phôi.
- Các phương pháp thụ tinh nhân tạo và nuôi cấy phôi ngoài ứng dụng trong nông nghiệp, nó còn có thể được dùng trong y học và bảo tồn những động vật quý hiếm.
Slide 14
Ứng dụng:
- Trong lĩnh vực y học, sử dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo và nuôi cấy phôi đã giúp một số cặp vợ chồng hiếm muộn có khả năng sinh con.

- Trong công tác bảo tồn những động vật quý hiếm, thụ tinh nhân tạo và nuôi cấy phôi giúp làm tăng số lượng con của một số động vật quý hiếm đang có nguy cơ bị tuyệt chủng. Đảm bảo giữ cân bằng hệ sinh thái.
- Công việc bảo tồn các động vật quý hiếm rất tốn thời gian, công sức và chi phí. Do đó các em không nên buôn bán sử dụng hay tàng trữ các sản phẩm từ các động vật sống trong tự nhiên như ngà voi, sừng tê giác hay da hổ 
 - Như vậy: Tùy theo loại vật mà có thể sử dụng các biện pháp như: Hooc môn hoặc chất kích thích tổng hợp; thay đổi các yếu tố của môi trường; thụ tinh nhân tạo và nuôi cấy phôi để điều khiển số con giúp tạo ra nhiều con giống cho nhà sản xuất hoặc ứng dụng vào bảo tồn các động vật quý hiếm đang nguy cơ tuyệt chủng.
- Điều khiển giới tính có ý nghĩa gì trong chăn nuôi và sử dụng những biện pháp nào? Cô và các em cùng tìm hiểu sang phần 2. Một số biện pháp điều khiển giới tính
Trước tiên các em hãy trả lời câu hỏi sau để biết vì sao cần điều khiển giới tính trong chăn nuôi.

Slide15
Câu hỏi tương tác
Lựa chọn câu trả lời đúng nhất cho sẵn trong chỗ trống
Nuôi gà theo hướng lấy trứng cần nuôi nhiều gà gì?
Nuôi bò theo hướng lấy sữa cần nuôi nhiều bò gì?
Nuôi cừu theo hướng lấy lông cần nuôi nhiều cừu gì?
Nuôi hươu theo hướng lấy sừng cần nuôi nhiều hươu gì?
Nuôi tằm theo hướng lấy tơ cần nuôi nhiều tằm gì?
Slide 16

- Qua ví dụ các em có thể tìm ra câu trả lời cho câu hỏi : “Vì sao cần điều khiển giới tính cho vật nuôi?” Trong một loài động vật, giới tính khác nhau sẽ có những đặc điểm khác nhau về sự phát triển thể chất, tùy vào mục đích sản xuất mà các nhà chăn nuôi có thể lựa chọn giới tính cho phù hợp như: 
 Nuôi nhiều gà mái để lấy trứng (vì chỉ gà mái mới đẻ trứng)
 Nuôi nhiều bò cái để lấy sữa (vì chỉ bò cái mới cho sữa)
 Nuôi nhiều cừu đực để lấy lông (vì cừu đực cho nhiều lông hơn cừu cái).
 Nuôi nhiều hươu đực để lấy sừng (vì hươu đực có bộ sừng phát triển hơn hẳn bộ sừng của hươu cái).
 Nuôi nhiều tằm đực để lấy tơ (vì tằm đực cho năng suất tơ cao hơn tằm cái)
- Có những biện pháp nào để điều khiển giới tính của vật nuôi? 

2. Một số biện pháp điều khiển giới tính
Có hai biện pháp điều khiển giới tính vật nuôi đó là tách tinh trùng và sử dụng hooc môn
- Cơ sở của việc điều khiển giới tính là gì?
Slide 17
Các em hãy quan sát sơ đồ để thấy được cơ sở của việc lựa chọn giới tính. Đa số các loài vật nuôi ở con cái trong tế bào sinh trứng cặp NST giới tính gồm 2 chiếc giống nhau là XX, còn ở con đực trong tế bào sinh tinh cặp NST giới tính gồm 2 chiếc khác nhau là XY. 
- Khi giảm phân hình thành giao tử, tế bào sinh trứng ở giới cái cho ra một loại trứng có chứa NST giới tính X, các tế bào sinh tinh ở giới đực cho ra hai loại tinh trùng, một loại tinh trùng mang NST giới tính X và một loại tinh trùng mang NST giới tính Y.
- Trong thụ tinh, tinh trùng loại X kết hợp với trứng loại X sẽ cho hợp tử trong TB có chứa cặp NST giới tính XX quy định con cái. Tinh trùng loại Y kết hợp với trứng loại X sẽ cho hợp tử trong tế bào có chứa cặp NST giới tính XY quy định con đực.
- Kết quả là tỉ lệ giới tính động vật sau khi sinh, nở thường xấp sỉ là 1:1. Do đó điểm then chốt ở đây là muốn lựa chọn giới tính vật nuôi cần phải lựa chọn loại tinh trùng đem đi thụ tinh. Để lựa chọn từng loại tinh trùng có thể sử các phương pháp phân tách sau
Slide 18

- Biện pháp phân tách tinh trùng
Để phân tách tinh trùng có thể sử dụng: Phương pháp lọc, phương pháp li tâm và phương pháp điện di.
- Phương pháp lọc dựa vào kích thước của mỗi loại tinh trùng, phương pháp li tâm dựa vào trọng lượng của mỗi loại tinh trùng, phương pháp đện di dựa vào điện tích của mỗi loại tinh trùng. 
- Nhờ vào ba phương pháp trên người ta có thể tách tinh trùng thành hai loại riêng biệt.Tùy theo nhu cầu về con đực hay con cái có thể chọn ra một loại tinh trùng phù hợp đem đi thụ tinh với trứng.
- Ngoài biện pháp tách tinh trùng người ta có thể sử dụng biện pháp hooc môn để điều chỉnh giới tính.

- Biện pháp sử dụng hooc môn. 
Sử dụng hooc môn có thể tác dụng đến giới tính, ví dụ trong trường hợp cụ thể: Nuôi cá rô phi bột bằng 17 mêtyltestosteron (một loại hoocmôn testosteron tổng hợp) kèm theo VTM C sẽ tạo ra 90% cá rô phi đực.
Điều khiển giới tính động vật có ý nghĩa to lớn trong chăn nuôi. Nhưng đối với con người tại sao lại không được xác định giới tính thai nhi? 
Slide 19
Nếu điều khiển giới tính thai nhi ở người sẽ dẫn đến hậu quả gì?

Một số tác động của mất cân bằng giới tính
QBĐT) - Theo tài liệu của Tổng cục DS – KHHGĐ: Tuy không phải là quốc gia đầu tiên đối mặt với vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh nhưng thách thức này đã rất rõ ràng và đang ngày càng tăng lên tại Viêt Nam. Tỷ số giới tính khi sinh đã tăng từ 106.2 bé trai trên 100 bé gái năm 2000 lên 111.9 bé trai trên 100 bé gái năm 2011 và xu hướng này tiếp tục gia tăng. 
- Thực tế cho thấy, mất cân bằng giới tính khi sinh chủ yếu là do phong tục tập quán, tâm lý xã hội truyền thống, tư tưởng nho giáo phải có con trai nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên ăn sâu vào tiềm thức người dân. 
- Do áp lực sinh, mỗi cặp vợ chồng chỉ có 1-2 con nhưng các cặp vợ chồng mong muốn trong số đó nhất thiết phải có con trai. 
- Do tính chất công việc phải đòi hỏi lao động cơ bắp của con trai, trụ cột về lao động. 
- Nguyên nhân trực tiếp là lạm dụng tiến bộ khoa học công nghệ để thực hiện lựa chọn giới tính thai nhi ngay từ trước lúc mang thai. 
Những vấn đề này đã tạo ra những áp lực lớn cho người phụ nữ về việc phải sinh được con trai cũng như ảnh hưởng tới địa vị kinh tế, xã hội, sức khỏe sinh sản, tình dục và sự sinh tồn của người phụ nữ.
- Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ tạo sự khan hiếm phụ nữ trong tương lai gây thêm áp lực về kết hôn, tảo hôn, tăng nhu cầu mại dâm buôn bán phụ nữ, bạo hành giới, đó cũng là nguy cơ mà phụ nữ và các em gái phải đối mặt. Trong tương lai không xa phải nhập khẩu cô dâu nước ngoài. Hậu quả lâu dài và to lớn hơn đó là tăng tỉ lệ người già không nơi nương tựa, gia tăng các tệ nạn xã hội, gây bất ổn về chính trị kinh tế văn hóa xã hội.
- Qua phần I các em vừa nghiên cứu có thể rút ra tiểu kết:
Slide 20
Qua phần I. Điều khiển sinh sản ở động vật có thể rút ra tiểu kết
- Mục đích điều khiển sinh sản: Tạo ra nhiều con giống với giới tính được lựa chọn.
 Để phù hợp với mục đích sản xuất.
 Từ đó đem lại hiệu quả kinh tế cao.
- Phương pháp điều khiển sinh sản: Bao gồm 2 phương pháp là: điều khiển số con và điều khiển giới tính
 *Điều khiển số con có thể sử dụng các biện pháp:	 Sử dụng hooc môn hoặc 
 chất kích thích tổng hợp
	 Thay đổi các yếu tố môi trường.
 Thụ tinh nhân tạo
 Nuôi cấy mô 
 *Điều khiển giới tính có thể sử dụng các biện pháp: 	Tách tinh trùng
	 Sử dụng hooc môn

 *Ứng dụng 	Sử dụng các biện pháp điều khiển sinh sản phù hợp 
 vào sản xuất một cách có hiệu quả.
 Sử dụng các biện pháp điều khiển sinh sản vào bảo tồn 
 và phát triển các động vật quý hiếm. 
 Phát triển kinh tế sản xuất ổn định và 
 bảo vệ hệ sinh thái bền vững. 
 Qua phần I vừa tìm hiểu các em hoàn toàn có thể trả lời được 1 vế câu hỏi phần đặt vấn đề : Vì sao cần điều khiển sinh sản ở vật nuôi? Vậy vế còn lại vì sao cần sinh đẻ có kế hoạch ở người? Cô và các em cùng tìm hiểu sang phần II. Sinh đẻ có kế hoạch ở người. để tìm ra câu trả lời cho câu hỏi này.
Slide 21

II. Sinh đẻ có kế hoạch ở người
1. Sinh đẻ có kế hoạch là gì?
Trước tiên cần hiểu khái niệm thế nào là sinh đẻ có kế hoạch 
- Sinh đẻ có kế hoạch là điều chỉnh về số con, thời điểm sinh con và khoảng cách sinh con sao cho phù hợp với việc nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.
Ở Việt Nam người ta thường đưa ra những lời khuyên như thế nào về việc thực hiện sinh đẻ có kế hoạch?
Slide 22 Câu hỏi tương tác
Lựa chọn đáp án trong chỗ trống để có lời khuyên đúng đắn cho mỗi gia đình về việc sinh đẻ có kế hoạch.
- Không nên sinh con trước tuổi trưởng thành, đối với các bạn gái không nên sinh con trước tuổi bao nhiêu?
- Mỗi gia đình chỉ nên có từ mấy đến mấy con?
- Khoảng cách giữa hai lần sinh không dưới mấy năm?
Slide 23
Vì sao cần phải thực hiện sinh đẻ có kế hoạch?
- Đối với gia đình: Giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cả vật chất lẫn tinh thần đối với mọi thành viên trong gia đình như: cải thiện điều kiện kinh tể, chăm lo sức khỏe, học hành, giải trí.
- Đối với xã hội: Làm giảm áp lực đối với sự phát triển kinh tế, xã hội, tài nguyên và môi trường.
- Như vậy: Sinh đẻ có kế hoạch mang lại nhiều lợi ích cho gia đình và cho đất nước.
- Hậu quả gì sẽ xảy ra nếu người dân không thực hiện sinh đẻ có kế hoạch?
Slide 24
* Hậu quả của việc sinh đẻ không có kế hoạch đầu tiên phải kể đến đó là sự gia tăng dân số. Từ sự gia tăng dân số dẫn đến một loạt các tác động trên các lĩnh vực
*Đối với nền kinh tế - xã hội : Không đáp ứng các nhu cầu sau : 
- Về lương thực --> Sẽ có nhiều người chết đói 
- Về y tế --> Nhiều bệnh tật, lây lan nhiều người hơn 
- Về giáo dục --> Sẽ có hiện tượng mù chữ, thất học 
- Về việc làm --> Sẽ thất nghiệp nhiều, dẫn đến tình trạng trộm cắp gia tăng.
- Về đất đai --> Chật hẹp, những người không có đất để ở sẽ lang thang ra ngoài đường. 
* Đối với môi trường : Tàn phá nhiều và mạnh bạo hơn để cung cấp đất, nguyên liệu phục vụ cho con người ngày càng tăng. 
- Môi trường sẽ bị cạn kiệt tài nguyên. 
- Ô nhiễm môi trường --> Băng ở 2 cực bị tan thì nước biển dâng, gây ra lũ lụt, hạn hán, xói mòn đất đồi nhiều do không có cây bảo vệ.
- Biến đổi khí hậu.
Như vậy hậu quả của việc gia tăng dân số do sinh đẻ không có kế hoạch là rất rõ ràng, việc cần phải thực hiện sinh đẻ có kế hoạch là rất cần thiết. 
Có những biện pháp nào để thực hiện sinh đẻ có kế hoạch?
Slide 25
2. Các biện pháp tránh thai
Các biện pháp tránh thai và cơ chế tác dụng của chúng
1. Tính ngày rụng trứng: Ngày trứng rụng thường là ngày giữa chu kì kinh nguyệt và trứng sau khi rụng chỉ có khả năng thụ tinh đượctrong khoảng 24 giờ. Vì vậy tránh giao hợp vào những ngày trứng rụng để trứng đang còn khả năng thụ tinh không gặp được tinh trùng.
2. Dùng bao cao su: Bao cao su mỏng được lồng vào dương vật để hứng tinh dịch làm cho tinh trùng không gặp được trứng. Bao cao su còn giúp tránh lây truyền các bệnh qua đường tình dục.
3. Dùng thuốc tránh thai uống hàng ngày: Viên thuốc tránh thai có chứa progesteron và ơstrogen tổng hợp hoặc chỉ chứa progesteron. Vì vậy uống thuốc tránh thai hàng ngày sẽ làm cho nồng độ progesteron và ostrogen trong máu cao gây ức chế lên tuyến yên và vùng dưới đồi, làm cho trứng không chín và không rụng; đồng thời làm cho chất nhầy ở cổ tử cung đặc lại, ngăn cản không cho tinh trùng vào tử cung và ống dẫn trứng để gặp trứng.
Slide 26
4. Đặt dụng cụ tử cung: Dụng cụ tử cung kích thích lên niêm mạc tử cung gây phản ứng chống lại sự làm tổ của hợp tử ở tử cung. Hợp tử không làm tổ được sẽ rơi ra ngoài cơ thể.
5. Triệt sản nữ: Cắt và thắt hai đầu của ống dẫn trứng ngăn cản không cho trứng gặp tinh trùng trong ống dẫn trứng.
6. Triệt sản nam: Cắt và thắt hai đầu của ống dẫn tinh ngăn cản không cho tinh trùng đi ra để gặp trứng.
Slide 27
7. Mũ chụp tử cung: Mũ chụp cổ tử cung là dụng cụ làm từ cao su mềm, giống như lớp màng mỏng hình mũ, kích thước nhỏ hơn màng ngăn âm đạo, được đặt sâu trong âm đạo nữ giới và chụp lấy cổ tử cung. Phía dưới nắp chụp được tráng chất diệt tinh trùng, sau khi đặt vào âm đạo, sẽ ngăn cản tinh trùng xâm nhập vào tử cung và ống dẫn trứng, biện pháp này đạt được hiệu quả tránh thai lên tới 48 tiếng.
8. Xuất tinh ngoài âm đạo: Xuất tinh ngoài âm đạo hay còn gọi là giao hợp ngắt quãng, là quá trình mà trong đó việc giao hợp vẫn xảy ra bình thường, chỉ khi sắp xuất tinh dương vật được rút ra để phóng tinh ra bên ngoài âm đạo, dương vật xuất tinh càng xa âm đạo càng tốt. Như vậy tinh trùng không có cơ hội gặp trứng
9. Thuốc uống tránh thai khẩn: Thuốc tránh thai khẩn cấp là loại thuốc có progestin liều cao, nó có tác dụng ngăn cản hoặc làm chậm quá trình rụng trứng, có thể ngăn chặn việc làm tổ của trứng, làm biến đổi lớp nội mạc tử cung và có khả năng ngăn ngừa sự thụ thai. Tác dụng của thuốc cũng làm cho dịch nhầy ở cổ tử cung bị đặc lại và dày lên để ngăn tinh trùng xâm nhập tử cung hoặc gây cản trở đường đi của tinh trùng hoặc trứng trong vòi trứng của tử cung.
Đa phần các biện pháp tránh thai không thể đạt hiệu quả 100% trừ biện pháp triệt sản vì vậy khi sử dụng một số biện pháp cần lưu ý
Slide 28
Một số lưu ý khi sử dụng các biện pháp tránh thai
1. Biện pháp tính ngày rụng trứng thường áp dụng cho những người có chu kì kinh nguyệt đều đặn.
2. Sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày phải uống thuốc đều đặn và đúng giờ thì mới có tác dụng tránh thai cao.
3. Biện pháp triệt sản nam hoặc nữ chỉ áp dụng cho những người từ 33 tuổi trở nên, đã có 2 con và con thứ 2 đã được 3 tuổi.
4. Uống thuốc tránh thai khẩn chỉ nên dùng trong một lần “trót lỡ” chứ không phải là biện pháp tránh thai mang tính lâu dài. Nếu sử dụng liên tục loại thuốc này không chỉ làm giảm hiệu quả tránh thai vốn có mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản của chị em. Nhà sản xuất khuyến cao không nên sử dụng thuốc quá hai lần trong một tháng.
Thực tế phụ nữ có thể có thai ngoài ý muốn thì biện pháp mọi người hay tính đến là phá thai. Phá thai có được coi là biện pháp sinh đẻ có kế hoạch không?
Slide 29
Vấn đề phá thai và phá thai tuổi vị thành niên
- Phá thai (nạo, hút thai) không được coi là biện pháp sinh đẻ có kế hoạch. Phá thai có thể giúp được phụ nữ tránh mang thai ngoài ý muốn trong những trường hợp như phụ nữ còn quá trẻ (ở tuổi vị thành niên), cơ thể không đủ sức mang thai hoặc khi người phụ nữ đang bị bệnh tim mạch, nhiễm HIV hoặc khi người phụ nữ đã sinh nhiều con .
 Tuy nhiên tỉ lệ nạo phá thai ở Việt Nam diễn ra ở mức rất cao và đặc biệt là tỉ lệ trẻ vị thành niên đi phá thai có xu hướng ngày càng tăng. Để nắm rõ được thực trạng vấn đề này các em hãy theo dõi đoạn video sau đây.

Slide 30
Video về tình trạng nạo phá thai ở Việt Nam.
Slide 31
- Nguyên nhân của việc phá thai tuổi vị thành niên
Nguyên nhân của tình trạng nạo phá thai tuổi vị thành niên ngày càng tăng:
Theo TS. Tâm lý Nguyễn Thị Kim Quý, ở độ tuổi dậy thì, các em có nhiều biến đổi về tâm lý và sinh lý, bản năng tình yêu và tình dục cũng bắt đầu trỗi dậy, vì vậy, nhu cầu tình dục với người khác giới xuất hiện. Tuy nhiên, khả năng tiếp cận các nguồn thông tin chính thống về sức khỏe sinh sản và tình dục của trẻ vị thành niên Việt Nam còn hạn chế.
1. Đa số các em gái mang thai ở tuổi vị thành niên khi được tư vấn đều cho rằng, cha mẹ các em thường ngại, lảng tránh khi các em hỏi hay nhắc tới những vấn đề về sức khỏe sinh sản (SKSS). 
2. Nhà trường cũng rất ít khi đề cập đến giáo dục SKSS mới chỉ lồng ghép vào các hoạt động ngoại khóa, những lớp học, câu lạc bộ tổ chức tuyên truyền về vấn đề này cũng thiếu nhiều, vì vậy các em không có các kênh thông tin chính thống để tìm hiểu về vấn đề này.
3. Bên cạnh đó, còn có các yếu tố khác khiến các em mang thai ở độ tuổi này tăng như ảnh hưởng của trào lưu trong giới trẻ, chạy theo quan niệm cứ thích là quan hệ tình dục, sống buông thả, sống thử.
4. Phim ảnh hiện nay cũng đề cập đến những vấn đề tình dục quá nhiều song không có định hướng rõ ràng cũng là nguyên nhân khơi dậy, đánh động bản năng tình yêu, tình dục của các em.
5. Do các trẻ em gái bị xâm hại tình dục, bị bóc lột tình dục, trong khi bản thân không biết cách tự bảo vệ và do gia đình, nhà trường không quan tâm, không dạy các em cách tự bảo vệ chính mình, vì vậy kiến thức về SKSS của các em còn thiếu rất nhiều.
- Việc nạo hút thai ở tuổi vị thành niên sẽ để lại hậu quả gì?

Slide 32
Video về hậu quả nạo hút thai ở tuổi vị thành niên .
Slide 33
Hậu quả của việc nạo hút thai
- Mất nhiều máu.
- Viêm nhiễm cơ quan sinh dục.
- Dễ bị vô sinh.
- Có thể dẫn tới tử vong. Vì vậy cần:
- Cần bác sĩ tư vấn.
- Phá thai ở cơ sở đủ điều kiện phá thai an toàn
Để tránh mang thai ngoài ý muốn các bạn trẻ ở độ tuổi vị thành niên đặc biệt là các bạn gái khi đang ngồi trên ghế nhà trường cần làm gì để tự bảo vệ mình 
Slide 34
Một số điều trẻ vị thành niên nên biết để bảo vệ sức khỏe sinh sản của chính mình
1. Nên
• Chủ động tìm hiểu kiến thức về sức khỏe sinh sản (SKSS), bệnh lây truyền qua đường tình dục từ cha mẹ, sách báo, thầy cô, anh chị và bạn bè.
• Nên tâm sự những điều lo lắng, băn khoăn, thắc mắc với cha mẹ, những người thân, tin cậy, có kiến thức và có trách nhiệm.
• Tránh xa những hình ảnh khiêu dâm, tệ nạn ma túy, cờ bạc.
• Có thời gian biểu học tập, nghỉ ngơi, hoạt động thể dục thể thao điều độ.
• Thiết lập tình bạn, tình bạn khác giới trong sáng, thủy chung, tôn trọng và giúp đở lẫn nhau cùng tiến bộ.
2. Không nên
• Quen hệ với những bạn bè không tốt
• Yêu quá sớm
• Thử quan hệ tình dục
• Thử dùng thuốc lá, rượu, ma túy.
• Đi chơi riêng với bạn khác giới, vào những chỗ vắng, tối tăm.
• Tiếp bạn khác giới khi nhà vắng người. 
- Để củng cố kiến thức vừa học các em hãy làm các bài tập vận dụng sau 

Slide 35
Tình huống 
số 1
Có hai bạn đang là học sinh một trường trung học phổ thông tên là Hạnh và Phúc. Hai bạn có tình cảm với nhau nên thường xuyên rủ nhau đi chơi. Một hôm trong 1 lần đi chơi Phúc rủ Hạnh quan hệ tình dục. Nếu em là Hạnh, em sẽ xử lí tình huống đó như thế nào?
A. Đồng ý qua hệ tình dục và không sử dụng biện pháp tránh thai nào.
B. Đồng ý quan hệ tình dục và sử dụng biện pháp tránh thai bất kì.
C. Không đồng ý quan hệ tình dục và giải thích cho Phúc hiểu vì sao.
Slide 36
Bài học cuộc sống
BÀI HỌC KINH NGHIỆM: Cần học cách tránh để khỏi bị rơi vào tình huống khó xử. 
Các em vị thành niên có thể vận dụng theo các cách dưới đây:
- Đừng cùng người yêu đến chỗ vắng vẻ, ít người.
- Bạn cũng nên trao đổi thẳng thắn với người yêu những suy nghĩ về tình dục, rằng đối với bạn bây giờ chưa phải lúc.
- Không nên để người yêu bạn chạm đến những phần nữ tính trên cơ thể mình.
- Khi anh ấy muốn bạn gần gũi để chứng tỏ tình yêu dành cho anh, bạn nên cương quyết từ chối và mềm mỏng thuyết phục: “Người ta không chứng tỏ tình yêu chỉ bằng chuyện ấy ”
- Nếu anh ấy cho rằng bạn từ chối vì thiếu tin tưởng. Bạn có thể nói: “Em đã chọn anh và quyết chỉ yêu anh. ”
Slide 37
Tình huống số2
Tình huống 2:
Vào một lần đi chơi, trong một lúc không làm chủ bản thân hai bạn Hạnh và Phúc đã rủ nhau quan hệ tình dục mà không sử dụng biện pháp tránh thai nào. Sau ngày hôm đó Hạnh luôn băn khoăn liệu mình có thai chưa và không biết phải làm gì để tránh mang thai. Vậy làm thế nào để tránh việc mang thai khi trót quan hệ tình dục không an toàn, em hãy cho Hạnh lời khuyên nên làm gì trong tình huống này.
A. Chờ tới chu kì kinh nguyệt hàng tháng, nếu đến ngày mà không thấy có kinh Hạnh nên đi khám nhờ các bác sĩ tư vấn.
B. Hạnh nên dùng que thử thai nhanh sau 5