Bài giảng Hóa học 11 - Bài 10: Photpho - Năm học 2022-2023 - Lê Nga Hằng - Trường THPT Kim Xuyên

Bài 14 : Photpho 
Bạn đã biết bao nhiêu về nguyên tố photpho ? 
Hải sản là nguồn photpho dồi dào . 
Nguồn cung cấp photpho khác . 
Rau , củ , lương khô _ cung cấp nhiều photpho . . 
Nội dung bài học : 
I/ Tính chất vật lí : 
II/ Tính chất hóa học : 
Tính oxi hóa . 
2. Tính khử . 
III/ Ứng dụng : 
IV/ Trạng thái tự nhiên . Điều chế : 
Nguyên tố photpho : 
Kí hiệu hóa học : P . 
Nguyên tử khối : 30,97. 
Vị trí phân tử : Ở ô số 15 , nhóm VA , chu kì 3. 
Công thức phân tử : P 
2 
Lịch sử tìm ra nguyên tố photpho :  
	 Do một giả kim thuật tìm ra tên là Henning Brand phát hiện năm 1669 thông qua việc điều chế nước tiểu . Ông cho bay hơi nước tiểu vào thu được một chất khoàng màu trắng , phát sáng trong bóng đêm . 
Henning Brand _ nhà giả kim thuật (1630 – 1770) sinh ở Đức . 
I / Tính chất vật lí : 
Đơn chất photpho tồn tại ở một số dạng thù hình phổ biến là photpho trắng và photpho đỏ . 
Một số khác như Photpho đen , Photpho vàng 
Cấu trúc phân tử photpho vàng 
1- Photpho trắng : 
	 - Là chất rắn trong suốt màu trắng hay vàng nhạt , trông giống như sáp . 
	- Photpho trắng mền , dễ cháy ( t 0 = 44,1 0 c) . 
	- Phopho trắng không tan trong nước , tan nhiều trong dung môi hữu cơ . Rất độc , gây bỏng nặng khi rơi vào da . 
	- Phát quan màu lục nhạt trong bóng tối . Khi đun đến 250 0 c không có không khí , photpho trắng chuyển thành photpho đỏ . 
Photpho trắng . 
Mô hình photpho trắng . 
- Photpho trắng có cấu trúc mạng tinh thể phân tử . 
- Các nút mạng là các phân tử hình tứ diện P . Các phân tử này có lực tương tác yếu . 
4 
Photpho trắng phát quan trong bóng tối . 
Tại nạn cháy xe do vận chuyển photpho trắng . 
2- Photpho đỏ : 
	- Photpho đỏ là chất bột màu đỏ , có cấu trúc polime nên khó nóng chảy , khó bay hơi hơn photpho trắng . 
	- Photpho đỏ không tan trong dung môi và nước , dễ hút ẩm , không phát quan trong bóng tối và bền trong không khí , chỉ bốc cháy ở nhiệt độ 250 0 C. 
	- Khi đun nóng không có không khí photpho đỏ chuyển thành hơi , khi làm lạnh thì chuyển thành photpho trắng . 
	- Photpho đỏ ít độc , được sử dụng trong phòng thí nghiệm . 
Photpho đỏ . 
Cấu trúc polime của photpho đỏ . 
II/ Tính chất hóa học : 
	-Ở điều kiện thường photpho hoạt động hóa học mạnh hơn nito . 
	- Photpho trắng hoạt động hơn photpho đỏ . 
P 
P 
P 
P 
P 
0 
-3 
+3 
+5 
Tính oxh 
Tính khử 
1/ Tính oxi hóa . 
Photpho thể hiện tính oxi hóa khi tác dụng với một số kim loại . 
PTPU: 
P 
+ 
Ca 
Ca P 
3 
2 
t 0 
3 
0 
-3 
( Canxi photphua ) 
P 
+ 
Na 
t 0 
Na P 
3 
3 
0 
-3 
( Natri photphua ) 
Lưu ý : các photphua kim loại rất độc . 
Hiện tượng ma trơi . 
Zn P 
+ 
H O 
Zn(OH ) 
3 
2 
2 
2 
6 
+ 
PH 
2 
3 
3 
Photphin 
PH 
2 
+ 
O 
2 
P O 
2 
5 
+ 
H O 
2 
2 
3 
Giải tích về hiện tượng ma trơi : 
Ma trơi thật chất là một phản ứng hóa học . Chất photpho có trong protein _ cơ thể người . Khi cơ thể người bị phân hủy _ protien trong cơ thể người bị phân hủy tạo ra photphin ( dạng khí ) khi thoát ra từ lòng đất , chúng tác dụng với oxi trong không khí , tạo ra những ngọn lửa lập lòe _ ma trơi . 
Photphin rất độc có thể gây chết khi hít phải . 
Photphin thường có trong các nghĩa địa , nhiều nhất vào buổi chiều tối . 
2/ Tính khử 
	 Khi tác dụng với các phi kim mạnh như oxi , halogen , photpho thể hiện tính khử . 
Tác dụng với oxi 
	 Thiếu oxi : 
Dư oxi : 
P + O 2 
t 0 
P 2 O 3 
Điphotpho trioxit 
0 
+3 
P + O 2 
t o 
P 2 O 5 
Điphotpho pentaoxit 
0 
+3 
4 
3 
2 
4 
5 
2 
b) Tác dụng với clo 
Thiếu clo : 
Dư clo : 
P 
+ 
Cl 
PCl 
2 
3 
3 
2 
2 
P 
+ 
Cl 
2 
PCl 
5 
2 
5 
2 
0 
+3 
0 
+5 
c) Tác dụng với hợp chất 
Photpho tác dụng dễ dàng với các hợp chất có tính oxi hóa mạnh như HNO đặc , KClO , KNO , K Cr O . 
3 
3 
3 
2 
2 
7 
PTPU : 
P 
KClO 
+ 
t 0 
P O 
KCl 
+ 
3 
2 
5 
6 
5 
3 
5 
III/ Ứng dụng : 
	 - Phần lớn photpho được điều chế dùng để sản xuất axit photphoric , sản xuất phân bón , sản xuất diêm , sản xuất thuốc chuột . . . 
	- Ngoài ra photpho còn được dùng để sản xuất bom , đạm , pháo 
Đạn pháo Israel với màu trắng của phốtpho được bắn vào Gaza ngày 4/1/2009. ( Ảnh : AFP/TTXVN) 
Một trong những ứng dụng của photpho . 
Thành phần Ca(H PO ) 
2 
2 
2 
4 
2 
IV / Trạng thái tự nhiên – Điều chế : 
	- Nguyên tố photpho khá hoạt động về mặt hóa học nên trong tự nhiên ta không gặp chúng ở dạng tự do mà gặp ở dạng hợp chất muối của axit photphoric . 
_ Apatit ( 3 Ca (PO ) . CaF ) . 
_ Photphorit ( Ca ( PO ) ) . 
3 
4 
2 
2 
3 
4 
2 
- Nước ta có mỏ apatit ở Lào Cai , Thái Nguyên , Thanh Hóa . Ngoài ra , photpho còn có trong protein thực vật ( hạt , quả ) , trong xương răng , bắp thịt , tế bào não của người và động vật . 
	 Trong công nghiệp photpho được điều chế bằng cách nung hỗn hợp quặng photphoric , than cốc và cát ở 1200 0 C trong lò điện : 
Ca (PO ) 
+ 
SiO 
C 
+ 
CaSiO 
+ 
P 
CO 
+ 
PTPU: 
3 
4 
2 
2 
t 0 
3 
3 
3 
2 
5 
5 
Photphoric . 
TInh thể apatit . 
Khai thác apatit ở Lào Cai .