Bài giảng Ngữ văn 11 - Tuần 12: Hạnh phúc của một tang gia - Năm học 2022-2023 - Lớp 11A4

Hạnh phúc của một tang gia 
Trích " Số Đỏ" - Vũ Trọng Phụng 
Hạnh phúc của một tang gia 
I 
Tìm hiểu chung 
1.Tác giả: 
Vũ Trọng Phụng 
1912-1939 
Cuộc đời 
- Sinh ra trong một gia đình nghèo ở Hà Nội 
- Vũ Trọng Phụng (1912-1938) 
- Quê: Mỹ Hào - Hưng Yên 
- Sống chật vật ,bấp bênh bằng nghề viết báo, 
viết văn chuyên nghiệp 
1.Tác giả: 
Vũ Trọng Phụng 
1912-1939 
Sự nghiệp sáng tác 
-Là cây bút có sức sáng tạo dồi dào,phong cách độc đáo 
- Bút danh : Thiên Hư 
-> Nhà thơ lớn trong dòng văn học hiên thực phê phán trước cách mạng tháng tám 1945 
2. Tác phẩm " Số đỏ" 
a .Hoàn cảnh sáng tác 
• Tiểu thuyết " Số đỏ" được đăng trên 
Hà Nội báo số 40 ngày 07/10/1936, 
in thành sách lầm đầu năm 1938 
2. Tác phẩm " Số đỏ" 
b.Giá trị nội dung: 
•Phản ánh hiện thực thối nát 
 của xã hội tư sản thành thị đang chạy theo lối sống nhố nhăng, 
đồi bại đương thời. 
2. Tác phẩm " Số đỏ" 
c.Giá trị nghệ thuật 
•Số đỏ thể hiện một trình độ tiểu thuyết giả dặn, bút pháp châm điếm biến hoá linh hoạt, bất ngờ. 
•Xây dựng hình tượng nhân vật độc đáo, điển hình. 
Nhân vật chính của Số đó là Xuân, thường gọi là Xuân tóc đó. Hắn là một đứa bé mồ côi, sống lay lắt ở Hà Nội bằng nghề trèo me, trèo sấu, thổi kèn quảng cáo thuốc lậu, nhặt bóng ở sân quần vợt....Truyện dài 20 chương và được bắt đầu khi bà Phó Đoan đến chơi ở sân quần vợt nơi Xuân tóc đỏ làm việc. Vô tình Xuân tóc đó vi xem trộm 1 cô đảm thay đồ nên bị cảnh sát bắt giam và được bà Phó Đoan bảo lãnh. Sau đó, bà Phó Đoan giới thiệu Xuân đến làm việc ở tiệm may Âu Hóa, từ đó Xuân bắt đầu tham gia vào việc cải cách xã hội. Nhờ thuộc lòng những bài quảng cáo thuốc lậu, hắn được vợ chồng Văn Minh gọi là sinh viên trường thuốc, đốc tờ Xuân. Hắn gia nhập xã hội thượng lưu, quen với những người giàu và có thể lực, quyến rũ được cô Tuyết và phát hiện cô Hoàng Hôn ngoại tình. Xuân còn được bà Phó đoan nhờ dạy dỗ cậu Phước, được nhà sư tăng Phủ mời làm cố vấn cho báo Gỗ Mỹ. 
Tóm tắt 
Vì vô tình, hắn gây ra cái chết cho cụ cố tổ nên được mọi người mang ơn. Văn Minh vì nghĩ ơn của Xuân nên dẫn Xuân đi xóa bỏ lí lịch trước kia rồi rồi đăng kí cho hắn đi tranh giải quần vợt nhân dịp vua Xiêm đến Bắc Kì. Bằng thủ đoạn xảo trả, hắn làm 2 vận động viên quán quân bị bắt ngay trước hôm thi đấu nên Xuân được dịp thi tài với quán quân Xiêm. Để giữ tinh giao hảo, hắn được lệnh phải thua. Kết thúc trận đấu, khi bị đám đông phản đối, Xuân hùng hỗn diễn thuyết cho đám đông dân chúng hiểu hành động hi sinh vì Tổ quốc của minh, được mời vào Hội Khai trí tiến đức, được nhận huân chương Bắc Đấu bội tinh và cuối cùng trở thành con rể cụ có Hồng. 
Tóm tắt 
3. Đoạn trích : " Hạnh phúc của một tang gia" 
a, Xuất xứ 
Thuộc chương XV của tiểu thuyết Số Đỏ 
3. Đoạn trích : " Hạnh phúc của một tang gia" 
b, Bố cục: 
Từ đầu - Tuyết vậy:Niềm vui và hạnh phúc củacác thành viên gia đình và mọi người khi cụ có tổ qua đời. 
Còn lại : Cảnh đám tang gương mẫu. 
II 
Tìm hiểu chi tiết 
1.Nhan đề : Hạnh phúc của một tang gia 
Hạnh phúc của một tang gia 
•Tang gia mà lại hạnh phúc 
->Nhan đề lạ, giật gân, gợi sự tò mò 
 chú ý cho người đọc. 
1.Nhan đề : Hạnh phúc của một tang gia 
Hạnh phúc của một tang gia 
Phản ánh một sự thật tàn nhẫn: Hạnh phúc trong một gia đình vô phúc. 
-> Tình huống trào phúng cho toàn bộ chương truyện.. 
>>Phê phán sâu cay cái nghịch lí đảo điên trong đạo làm người, phản ánh rất đúng một sự thật mia mai, hài hước và tàn nhẫn của xã hội thành thị Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. 
2. Những chân dung trào phúng 
a. Niềm vui chung của đại gia đình vô phúc 
*Cái chết của cụ cố tổ: 
• Mang lại niềm vui lớn cho cả đại gia đình: tờ di chúc đã tới lúc được thực hiện chứ không còn là lí thuyết viễn vông nữa! 
Làm bộc lộ các mâu thuẫn trào phúng và làm đậm nét hàng loạt chân dung hải hước. 
2. Những chân dung trào phúng 
b. Niềm hạnh phúc riêng của mỗi thành viên trong đại gia đình vô phúc 
*Cụ cố Hồng: 
•Mới 50 tuổi, mơ ước được gọi là cụ cố và đã thành hiện thực. 
•Trong lúc tang gia bối rối cụ đã gắt lên đúng 1872 lần câu nói Biết rồi, khổ lắm, nói mãi! 
2. Những chân dung trào phúng 
b. Niềm hạnh phúc riêng của mỗi thành viên trong đại gia đình vô phúc 
*Cụ cố Hồng: 
• Nhắm nghiền mắt tưởng tượng (mặc áo xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho khạc,vừa mếu máo diễn trò già nua ốm yếu...). 
Điển hình cho loại người ngu dốt, hảo danh trong xã hội. 
•Kiêu hãnh khi được người ta khen là nhà đại phúc, con hiếu thảo. 
2. Những chân dung trào phúng 
b. Niềm hạnh phúc riêng của mỗi thành viên trong đại gia đình vô phúc 
*Ông Văn Minh - nhà cải cách y phục Âu hoá: 
•Được dịp lăng xê những mốt y phục táo bạo nhất. 
Cơ hội để cho hắn quảng cáo hàng, để kiếm tiền. 
• Có thể ban cho những ai có tang đau đớn vi kẻ chết cũng được hưởng một chút hạnh phúc ở đời. 
2. Những chân dung trào phúng 
b. Niềm hạnh phúc riêng của mỗi thành viên trong đại gia đình vô phúc 
*Cô Tuyết: 
•Được dịp lăng xê những mốt y phục táo bạo nhất. 
Cơ hội để chưng diện, phơi bày sự hư hỏng của kẻ chưa đánh mất chưc trinh 
• Được dịp mặc bộ y phục ngày thơ - cái áo dài voan mỏng trong có coóc-sê trông như hở cả nách, hở nửa vú... 
• Trên mặt lại hơi có một vẻ buồn lãng mạn 
đúng mốt của nhà có đám. 
2. Những chân dung trào phúng 
b. Niềm hạnh phúc riêng của mỗi thành viên trong đại gia đình vô phúc 
*Cậu tú Tân: 
• Sướng điên người vì được dùng cái máy ảnh. 
Một kẻ bất hiếu, kẻ cơ hội có hạng. 
• Đây là cơ hội để cậu tủ giải trí và 
chứng tỏ tài chụp ảnh của minh. 
2. Những chân dung trào phúng 
b. Niềm hạnh phúc riêng của mỗi thành viên trong đại gia đình vô phúc 
*Ông Phán mọc sừng 
Sung sướng vì cái sừng trên đầu mình có giá trị. Tin chắc mình sẽ được trả công xứng đáng. 
Một kẻ vô đạo đức. 
2. Những chân dung trào phúng 
b. Niềm hạnh phúc riêng của mỗi thành viên trong đại gia đình vô phúc 
Ngòi bút trào phúng bậc thầy của Vũ Trọng Phụng đã làm nổi bật những niềm vui, niềm hạnh phúc riêng của những thành viên trong đại gia đình vô phúc, không ai giống ai. 
Ngòi bút trào phúng bậc thầy của Vũ Trọng Phụng đã làm nổi bật những niềm vui, niềm hạnh phúc riêng của những thành viên trong đại gia đình vô phúc, không ai giống ai. 
Tiểu kết 
2. Những chân dung trào phúng 
c. Niềm hạnh phúc còn lan sang những người ngoài tang quyến 
*Xuân Tóc đỏ 
• Tự đắc, trở nên danh giá vì nhờ hắn mà cụ cố Tổ lăn đùng ra chết. Ngay lập tức được gia đình cố Hồng chào đón nhiệt liệt, tin cậy. 
Hắn đang từ kẻ có tội bỗng trở thành có công. 
2. Những chân dung trào phúng 
c. Niềm hạnh phúc còn lan sang những người ngoài tang quyến 
*Cảnh sát Min Đơ và Min Toa 
•Đang lúc thất nghiệp, buồn như nhà buôn sắp vỡ nợ được thuê giữ trật tự cho đám tang ( và có như vậy mới có tiền) 
Sung sướng cực điểm, trông nom hết lòng, thành thứ đám ma ai cũng vui vẻ cả 
2. Những chân dung trào phúng 
c. Niềm hạnh phúc còn lan sang những người ngoài tang quyến 
*Xã hội trưởng già bè bạn cụ cố Hồng 
Sự phô trương không đúng lúc, đúng chỗ. Hóa ra cái vẻ uy nghi, trưởng giả chỉ là cái vỏ để giấu bên trong bản chất xấu xa, dâm đãng. 
• Được dịp khoe các thứ huy chương, phẩm hàm nào là Bắc Đẩu bội tinh, Long bội tinh, nào là Cao Mến bội tinh, Vạn Tượng bội tinh,... 
•Khoe các thứ râu ria trên mép, dưới cằm, hoặc dài hoặc ngắn, hoặc đen hoặc hung hung, hoặc lún phún hay rầm rậm, loãn quân... 
•Đến dự đám tang nhưng lòng cảm động biết bao khi trông thấy làn da trắng 
thập thò của Tuyết ... 
2. Những chân dung trào phúng 
c. Niềm hạnh phúc còn lan sang những người ngoài tang quyến 
 * Sư cụ Tăng Phú: 
•Sung sướng mà vênh váo 
Ông sư này không đến làm lễ mà để thiên hạ nhận ra mình với thành tích: đánh đổ Hội Phật giáo 
>>Là một nhà sư mà mất nhân cách, không có đạo đức 
2. Những chân dung trào phúng 
c. Niềm hạnh phúc còn lan sang những người ngoài tang quyến 
 * Hàng phố 
•Vui, nhốn nháo vì được xem một 
đám ma to tát chưa từng có đưa 
đến đầu làm huyên náo đến đẩy. 
Đám người không phân biệt được phải trái, đúng sai... chủ yếu là thỏa mãn sự hiếu kì, thích cái lạ đời, dị thường. 
•Đặc biệt chú ý vào những kiểu quần áo Âu hoá 
 * Với nghệ thuật trào phúng đặc sắc, có sự kết hợp tài tình giữa các chi tiết đối lập gay gắt cùng tồn tại trong một con người với thủ pháp cường điệu, nói ngược; giọng điệu mỉa mai châm biếm, Vũ Trọng Phụng đã làm nổi bật những chân dung biếm hoạ - những niềm hạnh phúc khác nhau trong một gia đình vô phúc. 
Tóm lại 
 * Qua đó, nhà văn tố cáo sâu sắc sự băng hoại đạo đức ghê gớm của những kẻ tự cho mình là văn minh trong xã hội.. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
a. Cảnh đưa tang: 
Tác giả tả từ xa tới gần, rồi tả cụ thể một số gương mặt với những cử chỉ, lời nói thật tiêu biểu 
*Nhìn bao quát 
•Đám ma cụ cố tổ được tổ chức to tát, linh đình nào xe, lọng, vòng hoa đủ cả,có tới 300 câu đối, vài trăm người đưa 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
a. Cảnh đưa tang: 
-Tác giả tả từ xa tới gần, rồi tả cụ thể một số gương mặt với những cử chỉ, lời nói thật tiêu biểu 
*Nhìn bao quát 
• Đám ma lủng củng, hỗn loạn được tổ chức theo cả lối Ta, Tây, Tàu, đua kèn, Kiệu, bát cống, lợn quay đi lọng, lốc bốc xoảng... 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
a. Cảnh đưa tang: 
-Tác giả tả từ xa tới gần, rồi tả cụ thể một số gương mặt với những cử chỉ, lời nói thật tiêu biểu 
*Nhìn bao quát 
• Đám ma lủng củng, hỗn loạn được tổ chức theo cả lối Ta, Tây, Tàu, đua kèn, Kiệu, bát cống, lợn quay đi lọng, lốc bốc xoảng... 
•Đám ma cụ cố tổ được tổ chức to tát, linh đình nào xe, lọng, vòng hoa đủ cả, có tới 300 câu đối, vài trăm người đưa 
Đám tang mà như đám rước, giả thật lẫn lộn, khoe giàu sang một cách lố bịch và hợm hĩnh. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
a. Cảnh đưa tang: 
-Tác giả tả từ xa tới gần, rồi tả cụ thể một số gương mặt với những cử chỉ, lời nói thật tiêu biểu 
*Nhìn bao quát 
•Hành trình của đám rước ấy diễn ra chậm chạp diễn qua lần phố này lại qua phố khác: đám cứ đi... 
Điệp khúc Đám cứ đi có ý nghĩa hài hước đặc biệt. Miêu tả cái đám cứ đi, nhà văn muốn phơi bày tất cả sự giả dối, bịp bợm, võ đạo đức của cái xã hội thượng lưu đang hãnh tiến, đắc chí. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
a. Cảnh đưa tang: 
-Tác giả tả từ xa tới gần, rồi tả cụ thể một số gương mặt với những cử chỉ, lời nói thật tiêu biểu 
*Nhìn cận cảnh 
•Toản là giai thanh gái lịch mà toàn nhắc đến những chuyện tầm phào và sử dụng thứ ngôn ngữ không có văn hóa: Cái thằng ấy bạc tinh bỏ mẹ, Gớm cái ngực đầm quá đi mất... 
•Người đi đưa đông đặc biệt toàn mặc kiểu quần áo tang tân thời ở tiệm may Âu hoá thu hút mọi người xem đám. 
•Họ dự đám nhưng không có tiếng khóc, nỗi tiếc thương, trái lại họ toàn trò chuyện với nhau, chim nhau, cười tình với nhau... với vẻ mặt buồn rầu đúng kiểu đi đám. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
a. Cảnh đưa tang: 
-Tác giả tả từ xa tới gần, rồi tả cụ thể một số gương mặt với những cử chỉ, lời nói thật tiêu biểu 
*Nhìn cận cảnh 
•Điệp ngữ: Những người đưa ma, rất xứng với những người đưa ma 
Tái hiện chân dung đám đông bát nháo, toàn những người giả dối, xảo trá, vô tình, vô văn hoá 
>>Nhà văn sử dụng khả năng quan sát tinh tế của một nhà phóng sự bóc trần sự thật trần trụi, cùng với bút pháp, ngôn ngữ trào phúng tô đậm chân dung kí hoạ diện mạo nhiều hơn là thái độ người đưa tang. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
a. Cảnh đưa tang: 
“ Đám ma to tát có thể làm cho người chết trong quan tài cũng phải mim cười sung sướng, nếu không gật gù cái đầu” 
>>Đám tang diễn ra theo lối hổ lốn, như một tấn hài kịch. Qua đó tác giả đã phơi bảy sự lỗ lăng, đồi bại của cái xã hội thượng lưu ngày trước. 
>>Đám ma này không thiếu thứ gì, chỉ duy nhất một thứ không có là tình cảm chân thành dành cho người chết. 
>>Sự suy đồi nghiêm trọng về mặt đạo đức của xã hội thực dân tư sản thành thị luôn tự cho là văn minh lúc bấy giờ 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
b. Cảnh hạ huyệt - màn hài kịch cuối cùng của chương truyện: 
• Cậu tú Tân luộm thuộm trong chiếc áo thụng, lăng xăng bắt bẻ từng người này là chống gậy, gục đầu, cong lưng, lau mắt như thế này đi để cậu chụp ảnh. 
 Khoe khoang, trổ tài chụp hình, biến đám tang thành một vở tuồng không hơn không kém 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
b. Cảnh hạ huyệt - màn hài kịch cuối cùng của chương truyện: 
• Cụ cố Hồng ho khạc, mếu máo và ngất đi 
Rất đúng quy cách của một người con chí hiếu, luôn tỏ vẻ cho mọi người thấy minh đã giả yếu 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
b. Cảnh hạ huyệt - màn hài kịch cuối cùng của chương truyện: 
• Ông Phán mọc sừng 
Giả tạo, gây sự chú ý: khiến ai cũng để ý đến ông cháu rể quý hóa ấy. 
-Khóc to Hứt.....Hứt... Hứt. Ông ta khóc quá to đến nỗi lặng người đi suýt ngã, may mà có Xuân đỡ dậy. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
b. Cảnh hạ huyệt - màn hài kịch cuối cùng của chương truyện: 
• Ông Phán mọc sừng 
-Không quên dúi vào tay Xuân tờ giấy bạc năm đồng gấp tư 
>>Qua cảnh hạ huyệt này, ta càng thấy cái tài trào phúng của Vũ Trọng Phụng. Ông không tả nhiều mà chỉ chú ý một số nhân vật và một số chi tiết tiêu biểu làm bật lên cái vẻ giả dối đã được che đậy. Mỗi nhân vật là một vai hề lỗ lãng, tàn nhẫn. Từ đó, tố cáo bộ mặt đạo đức giả, không những trong phạm vi một gia đình mà nó đã ảnh hưởng đến một bộ phận không nhỏ trong xã hội. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
b. Cảnh hạ huyệt - màn hài kịch cuối cùng của chương truyện: 
>>Đó là đám tang gương mẫu cho sự giả dối, háo danh của một gia đình giàu sang mà đại bất hiếu. 
3.Cảnh đám ma gương mẫu 
b. Cảnh hạ huyệt - màn hài kịch cuối cùng của chương truyện: 
III 
Tổng kết 
1 .Nội dung 
Lên án gay gắt, đả kích sâu cay những hạng người mang danh là thượng lưu quý phái của xã hội tư sản thành thị ở nước ta trước Cách mạng tháng Tám đang chạy theo lối sống nhố nhăng, đồi bại, chà đạp lên đạo đức truyền thống của dân tộc. 
• Xây dựng tỉnh huống trào phúng độc đáo. 
• Nghệ thuật miêu tả sinh động với những chi tiết tương phản, đối lập gay gắt cùng tồn tại bên trong một đối tượng.
• Thủ pháp cường điệu, nói ngược, nói mỉa... đan xen linh hoạt góp phần tạo nên giọng điệu trào phúng, châm biếm đặc sắc. 
2.Nghệ thuật