Bài giảng Ngữ văn 11 - Vội vàng (Xuân Diệu)

Vội vàng (Xuân Diệu)I/ TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giả:Xuân Diệu (1916 – 1985), Ngô Xuân Diệu (Trảo Nha)Quê: làng Trảo Nha – Can Lộc – Hà TĩnhCon người: + Là nhà thơ “mới nhất trong các nhà thơ mới”. + Là nhà thơ của tình yêu, của mùa xuân và tuổi trẻ. + Là cây bút có sức sáng tạo, dồi dào, bền bỉ, có đóng góp lớn trên nhiều lĩnh vực đối với nền văn học Việt Nam hiện đại.=> Xuân Diệu là một nhà thơ lớn, một nhà văn hóa lớn của dân tộc. Nhà thơ XUÂN DIỆU(1916 – 1985) Sự nghiệp:+ Tác phẩm:- Thơ: Thơ thơ (1938), Gửi hương cho gió (1945),Riêng chung (1960), Mũi Cà Mau- Cầm tay(1962), Hai đợt sóng(1967).-Văn xuôi : Phấn thông vàng (1939), Trường ca (1945).- Tiểu luận phê bình, nghiên cứu văn học: Những bước đường tư tưởng của tôi (1958), Công việc làm thơ (1984),...Phong cách: - Sôi nổi, đắm say, yêu đời thắm thiết.- Hướng vào thực tế đời sống và rất giàu tính thời sự.2. Xuất xứ, thể loại và bố cục của bài thơ “Vội Vàng”:a. Xuất xứ: Bài thơ được in trong tập “Thơ thơ” của Xuân Diệu - xuất bản năm 1938.b. Thể loại :Thể thơ trữ tình, tự do.c. Bố cục bài thơ có thể chia làm 3 phần:- 13 câu đầu: : Là sự thể hiện tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết. + 4 câu đầu: : Ước muốn của nhà thơ trước cuộc sống.+ 9 câu tiếp : Cảm nhận thiên đường mặt đất.-16 câu tiếp: : Sự băn khoăn về sự ngắn ngủi của kiếp người trước quy luật của tạo hoá.- Còn lại : Lời giục giã và tình yêu cuộc sống vội vàng của nhà thơ.bài thơ có thể chia làm 3 phần:II/ ĐỌC HIỂU 1. Đọc và tìm hiểu chú thích: - Đọc diễn cảm đúng với cảm xúc và giọng điệu của nhà thơ ở từng phần: + Đoạn 1 : đọc giọng thiết tha, say đắm + Đoạn 2 : đọc với giọng băn khoăn, hờn giận, nuối tiếc + Đoạn 3: Đọc với giọng cuồng nhiệt, hối hả, vội vàng.- Chú ý các từ chú thích sau văn bản trong sách giáo khoa. * Đọc 4 câu thơ đầu cùa bài thơ, bạn cảm nhận được mong muốn gì của Xuân Diệu? * Theo bạn, điều mà nhà thơ mơ ước có trở thành hiện thực được không? Vì sao?2. Phân tích : a.Tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết của nhà thơ (13 câu đầu): a1. 4 Câu đầu : - Ước muốn“tắt nắng; buộc gió”, để cho màu nắng đừng phai và mùi hương đừng lan toả , đi mất.ước muốn không tưởng Tuy nhiên , đây là ước muốn và mục đích rất thực. Nó xuất phát từ tâm lý : sợ thời gian trôi, muốn níu kéo thời gian, muốn giữ niềm vui và muốn mãi mãi được tận hưởng sắc màu và hương vị cuộc sống. ở 7 câu thơ tiếp theo, nhà thơ đã cảm nhận thiên nhiên và cuộc sống bằng những hình ảnh nào?* Những hình ảnh, màu sắc, âm thanh trong đoạn thơ đều có chung một đặc điểm gì? a2.Cảm xúc trước thiên nhiên và cuộc sống của nhà thơ : - Cuộc sống qua cảm nhận của nhà thơ hiện lên bằng một loạt hình ảnh : + Ong bướm,hoa đồng nội xanh rì,lá cành tơ phơ phất, yến anh khúc tình si, ánh sáng chớp hàng mi / cảnh thiên nhiên- cuộc sống quen thuộc hàng ngày nhưng qua cảm xúc nồng nàn của nhà thơ trở thành cảnh vật và cuộc sống rất đỗi tươi đẹp, rộn ràng như ở chốn thần tiên.Thiên đường mặt đất- Cách cảm nhận thiên nhiên và cuộc sống của nhà thơ thật độc đáo và gợi cảm :+ Câu thơ kéo dài ( từ 5 chữ sang 8 chữ).+ Nhịp thơ nhanh, kết hợp với điệp ngữ “này đây” , “của”.+ Cảnh vật và cuộc sống được nhà thơ gợi tả và hình dung như tâm trạng của người đang yêu : đắm say, si mê và tràn trề hạnh phúc. ( tuần tháng mật, khúc tình si, cặp môi gần ).Đặc biệt câu thơ:Tháng giêng ngon như một cặp môi gần/ Cách so sánh mới mẻ và độc đáo : dùng hình ảnh cụ thể của cơ thể ( cặp môi gần) mà sánh với đơn vị thời gian trừu tượng ( tháng giêng ngon). gợi sự liên tưởng, tưởng tượng về tình yêu lứa đôi, về hạnh phúc tuổi trẻ. Qua đó, đoạn thơ thể hiện tình yêu cuộc sống thiết tha, mãnh liệt với một tâm hồn tràn trề nhựa sống của nhà thơ.* Theo em, quan niệm về thời gian của Xuân Diệu được thể hiện như thế nào trong 11 câu thơ tiếp theo của bài thơ?b.Tâm trạng của nhà thơ khi cảm nhận giới hạn của đời người:- “Tôi sung sướng .Nhưng vội vàng một nửa”/ Cách ngắt câu mới lạ, thể hiện sinh động hai trạng thái cảm xúc của nhà thơ: Niềm vui bỗng chốc tan biến trước hiện thực phũ phàng .b1. Hiện thực cuộc sống và giới hạn của đời người:Xuân đang tới nghĩa là xuân đang quaXuân còn non nghĩa là xuân đã già xuân hết nghĩa là tôi cũng mất.+ Điệp ngữ “nghĩa là” kết hợp với giọng thơ như chì chiết hiện thực phũ phàng của cuộc đời trước qui luật nghiệt ngã của thời gian b2.Tâm trạng và thái độ của nhà thơ :- Hằn học, trách móc :Lòng tôi rộng > Tâm trạng hoài nghi, hụt hẫng của nhà thơ vì tuổi xuân qua mau mà đời người thì giới hạn.Nghệ thuật nhân hoá thiên nhiên như bị triệt tiêu đi tất cả sự vui tự nhiên vốn có , giờ mang nặng một nỗi buồn sầu ai oán * Kết thúc bài thơ, nhà thơ đã thể hiện tình yêu cuộc sống thiết tha mãnh liệt cả mình bằng những từ ngữ , hình ảnh nào?c.Tình yêu cuộc sống vội vàng của nhà thơ:- Hình ảnh thơ tươi mới, đầy sức sống : sự sống mơn mởn; mây đưa, gió lượn; cánh bướm – tình yêu; cái hôn nhiều; non nước, cỏ cây -Nhịp thơ dồn dập, giọng thơ sôi nổi, hối hả gấp gáp,cuồng nhiệt được thể hiện bằng một loạt những câu dài ngắn đan xen .- Cách dùng các động từ mạnh kết hợp với nghệ thuật tăng tiến (ôm, riết, say, thâu, chuếch choáng, đã đầy, no nê cắn) - Điệp ngữ “Ta muốn” mang ý nghĩa tình cảm chung, có tính phổ quát ( không chỉ là nhà thơ mà tất cả mọi người)III/ TỔNG KẾT- Bài thơ là một trong những thi phẩm mang đậm dấu ấn tâm hồn Xuân Diệu với những hình ảnh mới lạ, độc đáo; nhịp thơ, giọng thơ thay đổi với nhiều cung bậc thể hiện cảm xúc chân thật của nhà thơ .- “Vội vàng” còn được xem là “ tuyên ngôn” về cuộc sống , thể hiện một trái tim yêu đời thiết tha với sự sống và lòng ham sống mãnh liệt của nhà thơ . Tóm tắt nội dung và nghệ thuật của “ Vội Vàng”Nội dungHai bức tranh thiên nhiên: Đẹp, đầy sức sống ( thiên đường ngay trên mặt đất) – Buồn, nhuốm màu li biệt Tâm hồn khát khao sống, muốn tận hưởng cuộc sống: Tôi muốn Ta muốn => Bài thơ thể hiện lòng yêu đời, yêu người, yêu cảnh, đó là sự ham sống, thèm sống.Nghệ thuậtCách dùng từ độc đáo, sáng tạo Hình ảnh mới lạ, đầy cảm giác. Thể thơ: tự do, câu thơ vắt dòng Cách cảm về thời gian: Khác thơ xưa – một đi không trở lại – sống vội vàng tận hưởng cuộc sống, sống hết mình để khỏi nuối tiếc