Bài giảng Sinh học 11 - Tiết 3 - Bài 3: Thoát hơi nước

SINH HỌC 11- Động lực nào giúp dòng nước và các ion khoáng di chuyển được từ rễ lên lá ? Do lực đẩy (động lực đầu dưới) ở rễ, lực hút do sự thoát hơi nước ở lá (động lực đầu trên) và lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và giữa các phân tử nước với thành mạch gỗ.KIỂM TRA BÀI CŨTHOÁT HƠI NƯỚCTIẾT 3. BÀI 3Nội dungI. Vai trò của quá trình thoát hơi nướcII. Thoát hơi nước qua láIII. Các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình trao đổi nước ở thực vậtIV. Cân bằng nước và tưới tiêu hợp lí cho cây- Những con số trong sơ đồ trên nói lên điều gì?Sơ đồ về nhu cầu nước của cây990 gambay hơi8 – 9 gam nước không tham gia tạo chất khô1000 gam nước hấp thụ10 gamnước giữ lại1 – 2 gam nướcTham gia tạo chất khô Lượng nước thoát ra ngoài môi trường rất lớn so với lượng nước mà cây sử dụng.I- Vai trò của quá trình thoát hơi nướcNghiên cứu SGK cho biết thoát hơi nước có vai trò gì đối với cây?	- Thoát hơi nước là động lực đầu trên của dòng mạch gỗ: + vận chuyển nước, ion khoáng từ rễ đến mọi cơ quan của cây+ Tạo môi trường liên kết các bộ phận của cây+ Tạo độ cứng cho thực vật thân thảo 	 - Nhờ có thoát hơi nước, khí khổng mở ra cho khí CO2 khuếch tán vào lá làm nguyên liệu cho quá trình quang hợp.	- Giúp hạ nhiệt độ của lá cây vào những ngày nắng nóng đảm bảo cho quá trình sinh lí xảy ra bình thường Vật liệu xây dựng hấp thụ nhiệt làm cho nhiệt độ tăng cao, còn lá cây thoát hơi nước làm hạ nhiệt độ môi trường xung quanh lá. Nhờ vậy, không khí dưới dưới bóng cây vào những ngày hè nóng bức mát hơn so với không khí duới mái nhà che bằng vật liệu xây dựng.- Vận dụng kiến thức đã biết hãy giải thích vì sao dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng?Quan sát hình 3.1. Cho biết vị trí xảy ra sự khuếch tán của CO2 và thoát hơi nước ở lá cây?1- Lá là cơ quan thoát hơi nướcII- Thoát hơi nước qua láLá có cấu tạo thích nghi với chức năng thoát hơi nước. Có những con đường thoát hơi nước nào ?+ Lá có các tế bào khí khổng (Chủ yếu ở mặt dưới của lá) + Lớp cutin: cũng có khả năng thoát hơi nước( không đáng kể)Thoát hơi nước qua khí khổngThành ngoài MỎNGThành trong DÀYKhi no nướcKhi mất nước2. Hai con đường thoát hơi nướcCơ chế thoát hơi nước qua khí khổng:- Hàm lượng nước trong tế bào khí khổng là tác nhân chủ yếu điều tiết sự đóng mở khí khổng.Tác nhân chủ yếu điều tiết độ mở của khí khổng là tác nhân nào?Khi no nước: thành mỏng của tế bào khí khổng căng ra -> thành dày cong theo thành mỏng -> khí khổng mở ra.Khi mất nước: thành mỏng hết căng thành dày duỗi thẳng khí khổng đóng lại.Đặc điểm- Vận tốc lớn- Được điều chỉnh bằng sự đóng mở khí khổngThoát hơi nước qua cutin trên biểu bì láVậtốc chậm Không được điều chỉnh- Lớp cutin dày: Thoát hơi nước giảm.- Lớp cutin mỏng: Thoát hơi nước tăng.Thoát mạnh ở lá non Giảm ở lá giàCutinĐặc điểmVì sao nói lớp cutin dày, thoát hơi nước càng giảm và ngược lại?- Cutin là lớp sáp không thấm nước, có tác dụng chống thoát hơi nước. Ở lá non lớp cutin mỏng, lá già lớp cutin dày hơnIII. CÁC TÁC NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC+ Ánh sáng: Ánh sáng càng mạnh độ mở khí khổng càng lớn-> thoát hơi nước nhiều+ Nước: Khi tế bào đủ nước khí khổng mở thoát hơi nước cao+ Nhiệt độ, gió, các ion khoáng: ảnh hưởng đến sự thoát nước, ion kali làm tăng độ mở khí khổng.Nghiên cứu SGK. Hãy kể tên các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước? + Hàm lượng nước trong tế bào khí khổng là quan trọng vì hàm lượng liên quan đến việc điều tiết độ mở của khí khổng. Còn các tác nhân khác ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước đều thông qua sự điều tiết của các tế bào khí khổng.Trong các tác nhân đó, tác nhân nào quan trọng nhất? Tại sao?IV- Cân bằng nước và tưới tiêu hợp lí cho cây trồngĐể cho cây sinh trưởng và phát triển bình thường cần tưới tiêu nước hợp lí cho cây. - Cân bằng nước được tính bằng sự so sánh lượng nước do rễ hút vào (A) và lượng nước thoát ra (B)Nghiên cứu SGK cho biết cách xác định trạng thái cân bằng về nước của cơ thể thực vật?Tại sao cần phải tưới nước cho cây trồng một cách hợp lí?- Tưới nước hợp lí cho cây trồng: + Đúng thời điểm + Đúng lượng. + Đúng cáchTHOÁT HƠI NƯỚC 1. Cây sống ở môi trường khô nóng (hoang mạc, sa mạc ) có đặc điểm gì thích nghi như thế nào để trao đổi nước?- Rễ đâm sâu, lan rộng- Có tầng cutin dày, biểu bì trên lá không có khí khổng, lá hóa gai - Thân phủ sáp, thân mọng nước - Thay đổi phương thức quang hợp, nhiều loài cây khí khổng chỉ mở vào ban đêm- Chu kì sống ngắn16 2. Ban đêm có sự thoát hơi nước qua khí khổng và qua tầng cutin không?- Ban đêm khí khổng không đóng lại hoàn toàn và sự thoát hơi nước vẫn diễn ra. Sự thoát hơi nước qua tầng cutin vẫn diễn ra. Nhưng vào ban đêm, sự thoát hơi nước qua khí khổng và qua tầng cutin giảm đi rất nhiều so với ban ngày18 3. Giữa trưa nắng hè oi bức hay lúc trời mưa, khí khổng khép hay mở?- Giữa trưa hè nắng nóng chói chang, khí khổng chủ động khép lại để giữ nước. Nguyên nhân là lúc nắng mạnh, khí khổng bị bốc hơi nước quá nhiều và mất nước nên khép lại- Sau khi trời mưa, các tế bào biểu bì xung quanh khí khổng trương nước, tăng thể tích ép lên khí khổng làm khe khí khổng khép lại, sự thoát hơi nước qua khí khổng không thực hiện được.19 CỦNG CỐCâu 1. Các con đường thoát hơi nước: Cu tin B. Khí khổng Lá	D. Cả A và BDCâu 2. Tác nhân chủ yếu điều tiết độ mở của khí khổng là:Ánh sang B. Nước C. nhiệt độ D. GióCâu 3. Ở thực vật hơi nước thoát chủ yếu qua: Cutin	 B. RễC. Khí khổng D. Biểu bì láCâu 4. Ở thực vật hơi nước thoát chủ yếu qua: Mặt trên của lá Mặt dưới của lá Cu tin	D. ThânBCBHƯỚNG DẪN VỀ NHÀHọc và làm bài tập 1,3 SGKĐọc trước bài 4