Giáo án Vật lí Lớp 11 - Bài tập: Dòng điện xoay chiều

CHUYÊN ĐỀ DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU
CHƯƠNG DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU TẬP I
Chương 3. Dòng điện xoay chiều : (9 câu). 
۞(1 câu): Đại cương về dòng điện xoay chiều:
· Biểu thức cường độ dòng điện xoay chiều và các bài toán liên quan đến thời gian. 
· Từ thông, suất điện động xoay chiều. 
 · Các đại lượng đặc trưng cho dòng điện xoay chiều có sử dụng giá trị hiệu dụng, giá trị tức thời.•
۞(1 câu): Các loại đoạn mạch điện xoay chiều: 
 · Đoạn mạch điện xoay chiều chỉ có điện trở R. 
 · Đoạn mạch điện xoay chiều chỉ có cuộn cảm thuần có hệ số tự cảm L 
- Độ lệch pha của uRL và i. 
- Viết biểu thức uRL, i, uL, uR. 
- Phương trình liên hệ ;; và các hệ quả rút ra. 
- Đồ thị phụ thuộc của ZL theo L, của uL theo i hoặc ngược lại. 
· Đoạn mạch điện xoay chiều chỉ có tụ điện với điện dung C 
- Độ lệch pha của uRC và i. 
- Viết biểu thức uRC, i, uC, uR. 
- Phương trình liên hệ và các hệ quả rút ra. 
- Đồ thị phụ thuộc của ZC theo C, của uC theo i hoặc ngược lại. 
۞(1 câu): Mạch điện xoay chiều RLC, hiện tượng cộng hưởng điện: 
 · Viết biểu thức u, i của mạch, điện áp giữa các phần tử uR, uL, uC. 
 · Độ lệch pha giữa u và i, giữa các u thành phần. 
 · Hiện tượng cộng hưởng điện: các đặc điểm và điều kiện. 
 · Mạch điện xoay chiều khi cuộn dây có thêm điện trở hoạt động r ≠ 0. 
۞(1 câu): Công suất của mạch điện xoay chiều, hệ số công suất: 
 · Tính công suất của mạch điện. 
 · Tính hệ số công suất của các loại mạch điện. 
 · Bài toán tính giá trị của các đại lượng R, ZL, ZC khi biết công suất tiêu thụ P. 
 · Bài toán tính công suất, hệ số công suất của mạch khi biết UR=mUL=nUC hoặc R=mZL=nZC .
۞(2 câu): Cực trị trong mạch điện xoay chiều: 
· Mạch điện xoay chiều có R thay đổi 
· Mạch điện xoay chiều có L thay đổi 
· Mạch điện xoay chiều có C thay đổi 
· Mạch điện xoay chiều có ω (hoặc f) thay đổi 
۞(1 câu): Bài toán biện luận hộp kín, độ lệch pha, giản đồ véc tơ 
 · Bài toán biện luận đoạn mạch có 1 hộp kín. 
· Bài toán biện luận đoạn mạch có 2 hộp kín. 
· Bài toán độ lệch pha khi 
۞(1 câu): Máy biến áp, sự truyền tải điện năng 
 · Máy biến áp: Tính điện áp, số vòng dây, cường độ dòng điện của cuộn sơ cấp và thứ cấp. 
·Chú ý: Dạng bài mà đề cho cụ thể là máy tăng áp, hoặc hạ áp. 
 · Sự truyền tải điện năng 
Tính công suất hao phí khi truyền tải. 
- Tính độ giảm điện áp. 
- Tính hiệu suất truyền tải điện năng. 
۞(1 câu): Các loại máy phát điện xoay chiều 
 · Máy phát điện xoay chiều 1 pha, 3 pha. 
· Các sơ đồ mắc: hình sao, hình tam giác, biểu thức liên hệ điện áp tương ứng. 
· Động cơ không đồng bộ 3 pha. 
DẠNG 1 ĐẠI CƯƠNG VỀ DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU
A. Phương pháp :
· Cho khung dây dẫn phẳng có N vòng ,diện tích S quay đều với vận tốc w, 
xung quanh trục vuông góc với với các đường sức từ của một từ trường đều 
có cảm ứng từ .
1. Từ thông gởi qua khung dây : ;
 Từ thông gởi qua khung dây cực đại 
a
w
2. Suất điện động xoay chiều:
 · suất điện động cảm ứng xuất hiện trong khung dây: e=E0cos(wt+j0). Đặt E0= NBwS 
· chu kì và tần số liên hệ bởi: với n là số vòng quay trong 1 s
· Suất điện động do các máy phát điện xoay chiều tạo ra cũng có biểu thức tương tự như trên.
· Khi trong khung dây có suất điện động thì 2 đầu khung dây có điện áp xoay chiều . Nếu khung chưa nối vào tải tiêu thụ thì suất điện động hiệu dụng bằng điện áp hiệu dụng 2 đầu đoạn mạch E = U
3.Khái niệm về dòng điện xoay chiều 
- Là dòng điện có cường độ biến thiên tuần hoàn với thời gian theo quy luật của hàm số sin hay cosin, với dạng tổng quát: i = I0cos(wt + j)
* i: giá trị của cường độ dòng điện tại thời điểm t, được gọi là giá trị tức thời của i (cường độ tức thời).
* I0 > 0: giá trị cực đại của i (cường độ cực đại). * w > 0: tần số góc.
 f: tần số của i. T: chu kì của i. * (wt + j): pha của i. * j: pha ban đầu
4. Giá trị hiệu dụng : Ngoài ra, đối với dòng điện xoay chiều, các đại lượng như điện áp, suất điện động, cường độ điện trường, cũng là hàm số sin hay cosin của thời gian, với các đại lượng này 
5. Nhiệt lượng toả ra trên điện trở R trong thời gian t nếu có dòng điện xoay chiều i(t) = I0cos(wt + ji) chạy qua là Q Q = RI2t
 Công suất toả nhiệt trên R khi có ddxc chạy qua ; P=RI2
B.Áp dụng :
Bài 1 : Một khung dây dẫn phẳng có diện tích S = 50 cm2, có N = 100 vòng dây, quay đều với tốc độ 50 vòng/giây quanh một trục vuông góc với các đường sức của một từ trường đều có cảm ứng từ B = 0,1 T. Chọn gốc thời gian t = 0 là lúc vectơ pháp tuyến của diện tích S của khung dây cùng chiều với vectơ cảm ứng từ và chiều dương là chiều quay của khung dây.
Viết biểu thức xác định từ thông qua khung dây.
Viết biểu thức xác định suất điện động e xuất hiện trong khung dây.
Vẽ đồ thị biểu diễn sự biến đổi của e theo thời gian.
Bài giải :
Khung dây dẫn quay đều với tốc độ góc :
	ω = 50.2π = 100π rad/s
Tại thời điểm ban đầu t = 0, vectơ pháp tuyến của diện tích S của khung dây có chiều trùng với chiều của vectơ cảm ứng từ của từ trường. Đến thời điểm t, pháp tuyến của khung dây đã quay được một góc bằng . Lúc này từ thông qua khung dây là :
Như vậy, từ thông qua khung dây biến thiên điều hoà theo thời gian với tần số góc ω và với giá trị cực đại (biên độ) là Ф0 = NBS.
Thay N = 100, B = 0,1 T, S = 50 cm2 = 50. 10-4 m2 và ω = 100π rad/s ta được biểu thức của từ thông qua khung dây là :	 	 (Wb)
b)	Từ thông qua khung dây biến thiên điều hoà theo thời gian, theo định luật cảm ứng điện từ của Faraday thì trong khung dây xuất hiện một suất điện động cảm ứng.
Suất điện động cảm ứng xuất hiện trong khung dây được xác định theo định luật Lentz :
Như vậy, suất điện động cảm ứng xuất hiện trong khung dây biến đổi điều hoà theo thời gian với tần số góc ω và với giá trị cực đại (biên độ) là E0 = ωNBS.
Thay N = 100, B = 0,1 T, S = 50 cm2 = 50. 10-4 m2 và ω = 100π rad/s ta được biểu thức xác định suất điện động xuất hiện trong khung dây là :
	 (V)hay (V)
t (s)
e (V)
0
+ 15,7
- 15,7
0,005
0,015
0,025
0,01
0,02
0,03
H.1
c)	Suất điện động xuất hiện trong khung dây biến đổi điều hoà theo thời gian với chu khì T và tần số f lần lượt là :
	 s ; Hz
Đồ thị biểu diễn sự biến đổi của suất điện động e theo thời gian t là đường hình sin có chu kì tuần hoàn T = 0,02 s.Bảng giá trị của suất điện động e tại một số thời điểm đặc biệt như : 0 s, s, s, s, s, s và s :
t (s)
0
0,005
0,01
0,015
0,02
0,025
0,03
e (V)
0
15,7
0
-15,7
0
15,7
0
Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của e theo t như hình trên H1 :
t (10-2 s)
i (A)
0
+ 4
- 4
0,25
0,75
1,25
1,75
2,25
2,75
3,25
Bài 3 : Dòng điện xoay chiều chạy qua một đoạn mạch có cường độ biến đổi điều hoà theo thời gian được mô tả bằng đồ thị ở hình dưới đây.
Xác định biên độ, chu kì và tần số của dòng điện.
Đồ thị cắt trục tung ( trục Oi) tại điểm có toạ độ bao nhiêu ?
Bài giải :
Biên độ chính là giá trị cực đại I0 của cường độ dòng điện. Dựa vào đồ thị ta có biên độ của dòng điện này là : I0 = 4 A.
	Tại thời điểm 2,5.10-2 s, dòng điện có cường độ tức thời bằng 4 A. Thời điểm kế tiếp mà dòng điện có cường độ tức thời bằng 4 A là 2,25.10-2 s. Do đó chu kì của dòng điện này là :
T = 2,25.10-2 – 0,25.10-2 = 2.10-2 s ;	Tần số của dòng điện này là : Hz
Biểu thức cường độ dòng điện xoay chiều này có dạng :	
	Tần số góc của dòng điện này là : rad/s
	Tại thời điểm t = 0,25.10-2 s, dòng điện có cường độ tức thời i = I0 = 4 A, nên suy ra :
	Hay 	
i, u
t
i (t)
u (t)
0
	Suy ra : rad .	Do đó biểu thức cường độ của dòng điện này là :	
	Tại thời điểm t = 0 thì dòng điện có cường độ tức thời là :	 A A.	Vậy đồ thị cắt trục tung tại điểm có toạ độ (0 s, A).
Bài 4 : Biểu thức cường độ dòng điện xoay chiều chạy qua một đoạn mạch là , với và t tính bằng giây (s). Tính từ lúc 0 s, xác định thời điểm đầu tiên mà dòng điện có cường độ tức thời bằng cường độ hiệu dụng ?
Bài giải :
O
i
+
α
I0
P
Q
(C)
D
Biểu thức cường độ dòng điện có dạng dao động điều hoà. Do đó, tính từ lúc 0 s, tìm thời điểm đầu tiên để dòng điện có cường độ tức thời bằng cường độ hiệu dụng cũng giống như tính thời gian t tính từ lúc 0 s, Vì pha ban đầu của dao động bằng 0, nghĩa là lúc 0 s thì I đang có giá trị i = I0, nên thời điểm cần tìm chính bằng thời gian ngắn nhất để I biến thiên từ điểm mà i = I0 đến vị trí có . Ta sử dụng tính chất hình chiếu của một chất điểm chuyển động tròn đều lên một đường thẳng nằm trong mặt phẳng quỹ đạo là một dao động điều hoà với cùng chu kì để giải Bài toán này.
Thời gian ngắn nhất để i = I0 đến vị trí có . (từ P đến D) chính bằng thời gian vật chuyển động tròn đều với cùng chu kì đi từ P đến Q theo cung tròn PQ.
	Tam giác ODQ vuông tại D và có OQ = A, nên ta có : 	Suy ra : rad .Thời gian chất điểm chuyển động tròn đều đi từ P đến Q theo cung tròn là :	
	Trong biểu thức của dòng điện, thì tần số góc ω = 100π rad/s nên ta suy ra tính từ lúc 0 s thì thời điểm đầu tiên mà dòng điện có cường độ tức thời bằng cường độ hiệu dụng là :	 s
TRẮC NGHIỆM VẬN DỤNG ĐẠI CƯƠNG DDXC
Bài 1. Phát biểu nào sau đây là không đúng?
A. Điện áp biến đổi điều hoà theo thời gian gọi là điện áp xoay chiều.
B. Dòng điện có cường độ biến đổi điều hoà theo thời gian gọi là dòng điện xoay chiều.
C. Suất điện động biến đổi điều hoà theo thời gian gọi là suất điện động xoay chiều.
D. Cho dòng điện một chiều và dòng điện xoay chiều lần lượt đi qua cùng một điện trở thì chúng toả ra nhiệt lượng như nhau.
Bài 2. Trong các đại lượng đặc trưng cho dòng điện xoay chiều sau đây, đại lượng nào không dùng giá trị hiệu dụng?
A. Điện áp . 	B. Cường độ dòng điện. 	C. Suất điện động. 	D. Công suất.
Bài 3. Đặt một điện áp xoay chiều có giá trị hiệu dụng U và tần số f thay đổi vào hai đầu một điện trở thuần R. Nhiệt lượng toả ra trên điện trở
A. Tỉ lệ với f2	B. Tỉ lệ với U2	 C. Tỉ lệ với f	D. B và C đúng
Bài 4. Chọn Bài Đúng. Các giá trị hiệu dụng của dòng điện xoay chiều:
A. được xây dựng dựa trên tác dụng nhiệt của dòng điện. 	B. được đo bằng ampe kế nhiệt. 
C. bằng giá trị trung bình chia cho . 	D. bằng giá trị cực đại chia cho 2.
Bài 5: Một khung dây dẹt hình tròn tiết diện S và có N vòng dây, hai đầu dây khép kín, quay xung quanh một trục cố định đồng phẳng với cuộn dây đặt trong từ trường đều có phương vuông góc với trục quay. Tốc độ góc khung dây là . Từ thông qua cuộn dây lúc t > 0 là:
A. = BS.	B.= BSsin.	
C. = NBScost.	 D.= NBS.
Bài 6. Một dòng điện xoay chiều có cường độ (A. . Chọn Bài phát biểu sai.
A. Cường độ hiệu dụng bằng 2 (A) .	B. Chu kỳ dòng điện là 0,02 (s).	
C. Tần số là 100p.	D. Pha ban đầu của dòng điện là p/6.
Bài 7. Một thiết bị điện xoay chiều có các điện áp định mức ghi trên thiết bị là 100 V. Thiết bị đó chịu được điện áp tối đa là: 
A. 100 V B. 100 V	C. 200 V D. 50 V
Bài 8 : Hãy xác định đáp án đúng .Dòng điện xoay chiều i = 10 cos100t (A),qua điện trở R = 5.Nhiệt lượng tỏa ra sau 7 phút là : 
A .500J. B. 50J . C.105KJ. D.250 J 
Bài 9: biểu thức cường độ dòng điện là i = 4.cos(100t - /4) (A). Tại thời điểm t = 0,04 s cường độ dòng điện có giá trị là
A. i = 4 A	B. i = 2 A	C. i = A	D. i = 2 A	
Bài 10: Từ thông qua một vòng dây dẫn là . Biểu thức của suất điện động cảm ứng xuất hiện trong vòng dây này là 
	A. 	B. 
	C. 	D. 
DẠNG 2 GIẢI TOÁN XC BẰNG MỐI LIÊN QUAN GIỮA DDDH VÀ CHUYỂN ĐỘNG TRÒN ĐỀU
A. Phương pháp :
Tắt
Tắt
 -U0 O u U0 u 
N
M
1.Ta dùng mối liên hệ giữa dao động điều hoà và chuyển động 
tròn đều để tính. Theo lượng giác : được biểu diễn
 bằng vòng tròn tâm O bán kính U0 , quay với tốc độ góc ,
+Có 2 điểm M ,N chuyển động tròn đều có hình chiếu lên Ou là u, 
nhưng N có hình chiếu lên Ou có u đang tăng (vận tốc là dương) ,
còn M có hình chiếu lên Ou có u đang giảm (vận tốc là âm )
+ Ta xác định xem vào thời điểm ta xét điện áp u có giá trị u và đang biến 
đổi thế nào ( ví dụ chiều âm )ta chọn M rồi tính góc ; 
còn nếu theo chiều dương ta chọn N và tính theo lượng giác 
2. Dòng điện xoay chiều i = I0cos(2pft + ji)
 * Mỗi giây đổi chiều 2f lần
 * Nếu cho dòng điện qua bộ phận làm rung dây trong hiện tượng sóng 
dừng thì dây rung với tần số 2f
3. Công thức tính thời gian đèn huỳnh quang sáng trong một chu kỳ
 Khi đặt điện áp u = U0cos(wt + ju) vào hai đầu bóng đèn, biết đèn chỉ sáng 
lên khi ≥ U1. Gọi là khoảng thời gian đèn sáng trong một chu kỳ
 Với ;, (0 < Dj < p/2)
B.Áp dụng :
Bài 1 : Biểu thức cường độ dòng điện xoay chiều chạy qua một đoạn mạch là , với I0 > 0 và t tính bằng giây (s). Tính từ lúc 0 s, xác định thời điểm đầu tiên mà dòng điện có cường độ tức thời bằng cường độ hiệu dụng ?
Bài giải :
Biểu thức cường độ dòng điện giống về mặt toán học với biểu thức li độ của chất điểm dao động cơ điều hoà. Do đó, tính từ lúc 0 s, tìm thời điểm đầu tiên để dòng điện có cường độ tức thời bằng cường độ hiệu dụng cũng giống như tính từ lúc 0 s, tìm thời điểm đầu tiên để chất điểm dao động cơ điều hoà có li độ . Vì pha ban đầu của dao động bằng 0, nghĩa là lúc 0 s thì chất điểm đang ở vị trí giới hạn x = A, nên thời điểm cần tìm chính bằng thời gian ngắn nhất để chất điểm đi từ vị trí giới hạn x = A đến vị trí có li độ . Ta sử dụng tính chất hình chiếu của một chất điểm chuyển động tròn đều lên một đường thẳng nằm trong mặt phẳng quỹ đạo là một dao động điều hoà với cùng chu kì để giải Bài toán này.
Thời gian ngắn nhất để chất điểm dao động điều hoà chuyển động từ vị trí có li độ x = A đến vị trí có li độ (từ P đến D) chính bằng thời gian chất điểm chuyển động tròn đều với cùng chu kì đi từ P đến Q theo cung tròn PQ.
O
x
+
α
A
P
Q
(C)
D
	Tam giác ODQ vuông tại D và có OQ = A, nên ta có : 	Suy ra : rad
	Thời gian chất điểm chuyển động tròn đều đi từ P đến Q theo cung tròn là :	
	Trong biểu thức của dòng điện, thì tần số góc ω = 100π rad/s nên ta suy ra tính từ lúc 0 s thì thời điểm đầu tiên mà dòng điện có cường độ tức thời bằng cường độ hiệu dụng là :	 s
Bài 2 (B5-17SBT NC)Một đèn nêon mắc với mạch điện xoay chiều có điện áp hiệu dụng 220V và tần số 50Hz .Biết đèn sáng khi điện áp giữa 2 cực không nhỏ hơn 155V .
a) Trong một giây , bao nhiêu lần đèn sáng ?bao nhiêu lần đèn tắt ?
b) Tình tỉ số giữa thời gian đèn sáng và thời gian đèn tắt trong một chu kỳ của dòng điện ?
Hướng dẫn :
 C’ 
 M’ M
 j U0 cos U0 O B
 E’ E 
 C
a) 
-Trong một chu kỳ có 2 khoảng thời gian thỏa mãn điều kiện đèn 
sáng Do đó trong một chu kỳ ,đèn chớp sáng 2 lần ,2 lần 
đèn tắt 
-Số chu kỳ trong một giây : n = f = 50 chu kỳ 
-Trong một giây đèn chớp sáng 100 lần , đèn chớp tắt 100 lần 
b)Tìm khoảng thời gian đèn sáng trong nửa chu kỳ đầu
 220 
-Thời gian đèn sáng trong nửa chu kỳ : Thời gian đèn sáng trong một chu kỳ : 
-Thời gian đèn tắt trong chu kỳ : 
-Tỉ số thời gian đèn sáng và thời gian đèn tắt trong một chu kỳ : 
 Có thể giải Bài toán trên bằng pp nêu trên :
 =. Vậy thời gian đèn sáng tương ứng chuyển động tròn đều quay góc và góc . Biễu diễn bằng hình ta thấy tổng thời gian đèn sáng ứng với thời gian tS=4.t với t là thời gian bán kính quét góc ; với . 
Áp dụng : 
 C’ M
 j 0,5I0 I0 cos
 O B
 C M’
Bài 3( ĐH10-11): Tại thời điểm t, điện áp (trong đó u tính bằng V, t tính bằng s) có giá trị và đang giảm. Sau thời điểm đó, điện áp này có giá trị là
	A. -100V. B. C. 	 D. 200 V.
HD giải : 
 B C’ M
 Δj U0 cos
 O B
 C
Dùng mối liên quan giữa dddh và CDTD , khi t=0 , u ứng với CDTD ở C . Vào thời điểm t , u= và đang giảm nên ứng với CDTD tại M với .Ta có : Suy ra t=600.0,02/3600=1/300s . Vì vậy thêm u ứng với CDTD ở B với =600. Suy ra lúc đó u= 
Bài 5: Vào cùng một thời điểm nào đó, hai dòng điện xoay chiều i1 = Iocos(wt + j1) và i2 = Iocos(wt + j2) đều cùng có giá trị tức thời là 0,5Io, nhưng một dòng điện đang giảm, còn một dòng điện đang tăng. Hai dòng điện này lệch pha nhau một góc bằng. 
A. 	 B. 	 C. 	 D. 
Hướng dẫn giải:Dùng mối liên quan giữa dddh và chuyển động tròn đều :
Đối với dòng i1 khi có giá trị tức thời 0,5I0 và đăng tăng ứng với chuyển động tròn đều ở M’ , còn đối với dòng i2 khi có giá trị tức thời 0,5I0 và đăng giảm ứng với chuyển động tròn đều ở M Bằng công thức lượng giác ở chương dd cơ , ta có : suy ra 2 cường độ dòng điện tức thời i1 và i2 lệch pha nhau 
ÁP DỤNG :
Bài 1 Dòng điện xoay chiều qua một đoạn mạch có biểu thức . Thời điểm thứ 2009 cường độ dòng điện tức thời bằng cường độ hiệu dụng là:
A. B. C. 	D. Đáp án khác
Bài 2 (Đề 23 cục khảo thí ) Điện áp tức thời giữa hai đầu đoạn mạch . Thời điểm gần nhất sau đó để điện áp tức thời đạt giá trị 120V là :
A.1/600s	B.1/100s	C.0,02s	D.1/300s
Bài 3: Dòng điện xoay chiều chạy qua một đoạn mạch có biểu thức A, tính bằng giây (s).Dòng điện có cường độ tức thời bằng không lần thứ ba vào thời điểm
A..	B..	C..	D..
Câu4. Một chiếc đèn nêôn đặt dưới một điện áp xoay chiều 119V – 50Hz. Nó chỉ sáng lên khi điện áp tức thời giữa hai đầu bóng đèn lớn hơn 84V. Thời gian bóng đèn sáng trong một chu kỳ là bao nhiêu?
A. Dt = 0,0100s. 	B. Dt = 0,0133s. 	C. Dt = 0,0200s. 	D. Dt = 0,0233s.
Bài 5 (ĐH2007)Dòng điện chạy qua một đoạn mạch có biểu thức i = I0cos100pt. Trong khoảng thời gian từ 0 đến 0,01s cường độ dđ tức thời có giá trị bằng 0,5I0 vào những thời điểm
 A. s và s 	B. s và s 	C. s và s 	D. s và s.
Bài 6 Dòng điện xoay chiều qua một đoạn mạch có biểu thức . Thời điểm thứ 2009 cường độ dòng điện tức thời bằng cường độ hiệu dụng là:
A. 	B. 	C. 	D. Đáp án khác. 
Bài 7 Đặt điện áp xoay chiều có trị hiệu dụng U=120V tần số f=60Hz vào hai đầu một bóng đèn huỳnh quang. Biết đèn chỉ sáng lên khi điện áp đặt vào đèn không nhỏ hơn 60V. Thời gian đèn sáng trong mỗi giây là: 
 A. 	 	B. 	 C . 	 	D. 
Bài 8 Điện áp giữa hai đầu một đoạn mạch có biểu thức . Những thời điểm t nào sau đây điện áp tức thời :	
A. 	B. 	C. 	D. 
Bài 9 Đặt điện áp xoay chiều có trị hiệu dụng U=120V tần số f=60Hz vào hai đầu một bóng đèn huỳnh quang. Biết đèn chỉ sáng lên khi điện áp đặt vào đèn không nhỏ hơn 60V. Tỉ số thời gian đèn sáng và đèn tắt trong 30 phút là:
A. 2 lần	B. 0,5 lần	C. 3 lần	D. 1/3 lần
Bài 10 Dòng điện chạy qua một đoạn mạch có biểu thức i = I0cos100πt. Trong mỗi nửa chu kỳ, khi dòng điện chưa đổi chiều thì khoảng thời gian để cường độ dòng điện tức thời có giá trị tuyệt đối lớn hơn hoặc bằng 0,5I0 là 
A. 1/300 s 	B. 2/300 s 	 C. 1/600 s 	D 5/600s
DẠNG 2 Biểu thức điện áp xoay chiều. Biểu thức cường độ dòng điện tức thời –
Tìm giá trị tức thời của i khi cho giá trị tức thời của u và ngược lại
A. Phương pháp :
· Với một đoạn mạch xoay chiều thì biểu thức điện áp hai đầu đoạn mạch và cường độ dòng điện qua mạch có biểu thức:
	u(t) = U0cos(wt + ju) i(t) = I0cos(wt + ji)
 Nếu cho i =I0coswt thì 
 Nếu cho u =U0coswt thì 
 Nếu cho u(t) = U0cos(wt + ju) i(t) = I0cos(wt + ju - j ) 
· Đại lượng j = ju - ji gọi là độ lệch pha giữa u và i trong một đoạn mạch.
u sớm pha hơn i ; u trể pha hơn i ; u đồng pha với i
· Tình I,U theo biều thức :do đó: ; M,N là hai điểm bất kỳ
 Với Z = gọi là tổng trở của mạch
HOẶC :
a. Viết biểu thức cưòng độ dòng điện tức thời.
+ Nếu đoạn mạch cho biểu thức của điện áp tức thời, ta có: Biểu thức cường độ dòng điện tức thời có dạng
 với Pha(i) = pha(u) - 
Trong đó ta có: là độ lệch pha giữa u và i.
Chú ý: Yêu cầu viết biểu thức cho đoạn mạch nào thì ta xét đoạn mạch đó; Với đoạn mạch ta xét thì
 ; ; 
+ Nếu đoạn mạch cho các giá trị hiệu dụng thì phương trình cường độ dòng điện có dạng;
 trong đó: ; ; ; 
b. Viết biểu thức điện áp tức thời.
Xét đoạn mạch cần viết biểu thức điện áp tức thời, ta có: 
trong đó: Pha(u) = Pha(i) + ; ; 
·Nếu đoạn mạch chỉ có L , hoặc C hoặc LC nối tiếp ;;
B.Áp dụng :
Bài 1: Một mạch điện xoay chiều RLC không phân nhánh có R = 100; C=; L=H. cường độ dòng điện qua mạch có dạng: i = 2cos100t (A). Viết biểu thức tức thời điện áp hai đầu mạch điện.
A. V	B. V	
C. V 	D. .
HD giải : Chọn A
-Cảm kháng : ; Dung kháng : = 200 
-Tổng trở : Z = 
-HĐT cực đại : U0 = I0.Z = 2.V =200V
-Độ lệch pha : 
-Pha ban đầu của HĐT : 
-Biểu thức HĐT : u = V
Bài 2: Cho mạch điện gồm RLC nối tiếp.Điện áp hai đầu mạch u = 120cos100t (V). Điện trở R = 50, L là cuộn dây thuần cảm có L = , điện dung C = , viết biểu thức cường độ dòng điện và tính công suất tiêu thụ của mạch điện trên.
A. A ; P= 124,7W	B. A ; P= 124,7W
C. A ; P= 247W	D. A ; P= 247W
HD giải : Chọn A
a) Cảm kháng : 	Dung kháng : = 50 
Tổng trở : Z = 
 CĐDĐ cực đại : I0 = = A
 Độ lệch pha : 
	Pha ban đầu của HĐT : -
 Biểu thức CĐDĐ :i = A
 Công suất tiêu thụ của mạch điện : P = I2.R = 1.22.50124,7 W
Bài 3: Cho mạch điện AB, trong đó C = , L = , r = 25W mắc nối tiếp.Biểu thức điện áp giữa hai đầu mạch uAB = 50 cos 100ptV .Viết biểu thức cường độ dòng điện trong mạch ? 
A. A	 B. A.
C. 	 D. 
HD giải : Chọn A 
Cảm kháng : .Dung kháng : = 25 
Tổng trở : Z = . CĐDĐ cực đại : I0 = = 2°
Độ lệch pha : .Pha ban đầu của HĐT : -
Biểu thức CĐDĐ :i = A
VẬN DỤNG 
Bài 1 : Hãy xác định đáp án đúng .Một đoạn mạch điện xoay chiều gồm R,L,C mắc nối tiếp trong đó R = 100;cuộn cảm thuần L = H; tụ diện có điện dung 15,9 F ,mắc vào điện áp xoay chiều u = 200 cos(100t ) (V) .Biểu thức cường độ dòng điện là:
 A. i = 2 cos(100t - )(A). B. i = 0,5cos(100t + )(A) . 
 C. i = 2 cos(100t + )(A). D. i = cos(100t + )(A) . 
Bài 2Cho mạch điện xoay chiều gồm điện trở thuần R, cuộn dây thuần cảm L và tụ điện mắc nối tiếp. Nếu điện áp giữa hai bản tụ điện là thì biểu thức cường độ trong mạch là
	A. 	B. 
	C. 	D. 
Bài 3. Một đoạn mạch gồm một điện trở thuần R=50, một cuộn cảm có L=và một tụ điện có điện dung C= , mắc nối tiếp vào mạng điện xoay chiều có tần số f=50 Hz và điện áp hiệu dụng U=120V
 Biểu thức nào sau đây đúng với biểu thức dòng điện qua đoạn mạch?
	A.i = cos (100 C. i =2,4 cos (100
	B. i =2,4 cos (100 D. i =2,4 cos (100
Bài 4: Mạch có R = 100 Ω, L = 2/ (F), C = 10-4/ (H). điện áp 2 đầu đoạn mạch là 
u = 200.cos100t (v). Biểu thức cường độ dòng điện qua mạch là:
A. i = 2.cos(100t - /4) (A)	B. i = 2cos(100t - /4) (A)
C. i = 2.cos(100t + /4) (A)	D. i = .cos(100t +/4) (A)
Bài 5: Cho mạch điện xoay chiều gồm điện trở thuần R ,cuộn dây thuần cảm L và tụ điện C = mắc nối tiếp.Biểu thức điện áp giữa hai bản tụ điện uc = 50cos(100πt - )(V).Biểu thức cường độ dòng điện trong mạch là:
A. i = 5cos(100πt - )(A)	B.i = 5cos(100πt - )(A)
C.i = 5cos(100πt +)(A)	D.i = 5cos(100πt )(A)
Bài 6 (Đề 23 cục khảo thí )Đặt vào hai đầu cuộn dây thuần cảm một điện áp xoay chiều . Cảm kháng cuộn dây là 50W . Hỏi ở thời điểm nào đó điện áp U=200V thì cướng độ dòng điện là 4A .Biểu thức cường độ dòng điện là :
A.	B.	
C.	D. 
Bài 7(C.Đ 2010): Đặt điện áp xoay chiều u=U0coswt vào hai đầu đoạn mạch chỉ có điện trở thuần. Gọi U là điện áp hiệu dụng giữa hai đầu đoạn mạch; i, I0 và I lần lượt là giá trị tức thời, giá trị cực đại và giá trị hiệu dụng của cường độ dòng điện trong đoạn mạch. Hệ thức nào sau đây sai?
	A. .	B. .	C. .	D. .
DẠNG 2 ĐIỆN LƯỢNG QUA TIẾT DIỆN DÂY DẪN
A. Phương pháp :
 +Điện lượng qua tiết diện S trong thời gian t là q với : q = i.t
 +Điện lượng qua tiết diện S trong thời gian từ t1 đến t2 là Δq : Δq=i.Δt 
B.Áp dụng :
Bài 1 :Dòng điện xoay chiều i=2sin100pt(A) qua một dây dẫn . Điện lượng chạy qua tiết diện dây trong khoảng thời gian từ 0 đến 0,15s là :
A.0	B.4/100p(C) 	C.3/100p(C) 	D.6/100p(C) 
HD:
 . Chọn B
Bài 2 : (Đề 23 cục khảo thí )Dòng điện xoay chiều có biểu thức chạy qua dây dẫn . điện lượng chạy qua một tiết điện dây trong khoảng thời gian từ 0 đến 0,15s là :
A.0	B.	C.	D.
HD:
. Chọn A
Bài 3 : Dòng điện xoay chiều hình sin chạy qua một đoạn mạch có biểu thức có biểu thức cường độ là , I0 > 0. Tính từ lúc , điện lượng chuyển qua tiết diện thẳng của dây dẫn của đoạn mạch đó trong thời gian bằng nửa chu kì của dòng điện là
A.0	B.	C.	D.
HD: Ta có :
. 
Bài 4: Một dòng điện xoay chiều có cường độ hiệu dụng là I có tần số là f thì điện lượng qua tiết diện của dây trong thời gian một nửa chu kì kể từ khi dòng điện bằng không là :
A. 	B. 	C. 	D. 
Bài 5: Dòng điện xoay chiều hình sin chạy qua một đoạn mạch có biểu thức cường độ là , I0 > 0. Điện lượng chuyển qua tiết diện thẳng của dây dẫn đoạn mạch đó trong thời gian bằng chu kì của dòng điện là
A. 0.	B. .	C. .	D. .
Bài 6: Dòng điện xoay chiều hình sin chạy qua một đoạn mạch có biểu thức có biểu thức cường độ là , I0 > 0. Tính từ lúc , điện lượng chuyển qua tiết diện thẳng của dây dẫn của đoạn mạch đó trong thời gian bằng nửa chu kì của dòng điện là
A. 0.	B. .	C. .	D. .
DẠNG 3 ĐOẠN MẠCH CHỈ CÓ R ,L,C
O x
O 
 x
A. Phương pháp :
1. Mạch điện xoay chiều chỉ có trở thuần
u(t) = U0cos(wt + j) ; . và i , u cùng pha. 
2. Đọan mạch chỉ có tụ điện ;
· Tụ điện cho dòng điện xoay chiều "đi qua".
· Tụ điện có tác dụng cản trở dòng điện xoay chiều.
· Giả sử u =U0coswt i = I0cos(wt+ p/2)
 Còn i =U0coswt u = U0cos(wt - p/2)
 Còn i =U0cos(wt +ji ) u = U0cos(wt - p/2+ji)
· Dung kháng:ZC
 · Đặt ZC = ; · Vậy: Định luật ôm I = . 
**. Ý nghĩa của dung kháng
+ ZC là đại lượng biểu hiện sự cản trở dòng điện xoay chiều của tụ điện.
+ Dòng điện xoay chiều có tần số cao (cao tần) chuyển qua tụ điện dễ dàng hơn dòng điện xoay chiều tần số thấp.
+ ZC cũng có tác dụng làm cho i sớm pha p/2 so với u.
3.Mạch điện xoay chiều chỉ có cuộn cảm : 
Mỗi cuộn dây có hai phần tử : điện trở r và độ tự cảm L . Riêng cuộn cảm thuần chỉ có L
· Trường hợp nếu rút lỏi thép ra khỏi cuộn cảm thì độ sáng đèn tăng lên ® Cuộn cảm có tác dụng cản trở dòng điện xoay chiều. Tác dụng cản trở này phụ thuộc vào độ tự cảm cuộn dây.
· Giả sử i =I0coswtu = LwI0cos(wt+ j/2) =U0cos(wt+ p/2) 
 Nếu u =U0coswti =U0cos(wt - p/2) 
 i =I0cos(wt+ji)u = U0cos(wt+ π/2+ji) 
· Định luật ôm: : I = . 
 · Cảm kháng ZL ZL = wL
Ý nghĩa của cảm kháng
+ ZL là đại lượng biểu hiện sự cản trở dòng điện xoay chiều của cuộn cảm.
+ Cuộn cảm có L lớn sẽ cản trở nhiều đối với dòng điện xoay chiều, nhất là dòng điện xoay chiều cao tần.
+ ZL cũng có tác dụng làm cho i trễ pha p/2 so với u.
Lưu ý :
1/ ; ; 
2/ Công thức tính điện dung của tụ phẳng : C = ( 11NC mới học )
 : Hằng số điện môi. S: Phần thể tích giữa hai bản tụ (m3).d: Khoảng cách giữa hai bản tụ(m).
 - Điện môi bị đánh thủng là hiện tượng khi điện trường tăng vượt qua một giá trị giới hạn náo đó sẽ llàm cho điện môi mất tính cách điện.
 - Điện áp giới hạn là điện áp lớn nhất mà điện môi không bị đánh thủng.
 B.Áp dụng :
Bài 1 : Đặt điện áp xoay chiều , t tính bằng giây (s), vào hai đầu điện trở thuần R = 110 Ω. Viết biểu thức cường độ dòng điện chạy qua điện trở thuần R.
Bài giải :
Biên độ dòng điện xoay chiều chạy qua điện trở thuần R là :
 A
Dòng điện chạy qua điện trở thuần R biến đổi điều hoà cùng tần số và cùng pha với điện áp xoay chiều giữa hai đầu của nó nên biểu thức của dòng điện qua điện trở thuần R là :
, t tính bằng giây (s)
Bài 2 : Biểu thức cường độ dòng điện xoay chiều chạy qua một điện trở thuần R là , t tính bằng giây (s). Điện áp hiệu dụng giữa hai dầu điện trở thuần đo đuợc bằng vôn kế xoay chiều là U = 150 V.
Xác định R.
b)	Viết biểu thức điện áp giữa hai đầu điện trở thuần R.
Bài giải :
Điện trở thuần R được xác định từ định luật Ôm :
 Ω
b)	Biên độ của điện áp xoay chiều giữa hai đầu điện trở thuần R là :
 V
Điện áp giữa hai đầu điện trở thuần R biến đổi điều hoà cùng tần số và cùng pha với dòng điện chạy qua nó nên biểu thức điện áp giữa hai đầu điện trở thuần R là :
, t tính bằng giây (s)
Vận dụng :
Bài 1(CĐ2007) Dòng điện xoay chiều trong đoạn mạch chỉ có điện trở thuần
A. cùng tần số với điện áp ở hai đầu đoạn mạch và có pha ban đầu luôn bằng 0.
B. có giá trị hiệu dụng tỉ lệ thuận với điện trở của mạch.
C. cùng tần số và cùng pha với điện áp ở hai đầu đoạn mạch.
D. luôn lệch pha p/ 2 so với điện áp ở hai đầu đoạn mạch
Bài 2: Dòng điện xoay chiều trong đoạn mạch chỉ có điện trở thuần
A. cùng tần số với điện ápở hai đầu đoạn mạch và có pha ban đầu luôn bằng 0.
B. cùng tần số và cùng pha với điện ápở hai đầu đoạn mạch.
C. luôn lệch pha so với điện ápở hai đầu đoạn mạch 
D. có giá trị hiệu dụng tỉ lệ thuận với điện trở của mạch.
Bài 2. Một điện trở thuần R mắc vào một mạch điện xoay chiều tần số 50Hz. Muốn dòng điện trong mạch sớm pha hơn điện ápgiữa hai đầu đoạn mạch một góc p/2.
A. Người ta mắc thêm vào mạch một tụ điện nối tiếp với điện trở.
B. Người ta mắc thêm vào mạch một cuộn cảm nối tiếp với điện trở.
C. Người ta thay điện trở nói trên bằng một tụ.
D. Người ta thay điện trở nói trên bằng một cuộn cảm
Bài 3 : Một đoạn mạch điện xoay chiều chỉ có R=10Ω, điện áp mắc vào đoạn mạch là u =110cos314t(V). Thì biểu thức của cường độ dòng điện chạy qua R có dạng là:
A.i =110cos314t(A)	B.i =110cos(314t +)(A)
C.i =11cos314t(A)	D.i =11cos314t(A)
Bài 4: Đặt vào hai đầu điện trở thuần điện áp xoay chiều có giá trị hiệu dụng không đổi, cho tần số dòng điện tăng dần thì cường độ dòng điện qua mạch :
A. Tăng : 	B. Giảm.	C. Không đổi . 	D. Tăng đến giá trị cực đại sau đó giảm.
Bài 5 Một đoạn mạch nối tiếp R,L,C có tần số dòng điện f = 50Hz; ZL=20W; ZC biến đổi được. Cho điện dung C tăng lên 5 lần so với giá trị lúc có cộng hưởng điện thì giữa điện áp u và cường độ i lệch pha . Giá trị của R là: 
A. W B. W	 C. W	D. W
Bài 6(Đề 22 cục khảo thí )Mạch điện xoay chiều R,C,L nối tiếp . đặt vào hai đầu đoạn mạch một điện áp xoay chiều .và làm thay đổi điện dung của tụ điện thì thấy điện áp giữa hai bản cực của tụ điện đạt giá trị cực đại bằng 2U .quan hệ giữa cảm kháng ZL và điện trở thuần R là :
A.ZL=R	B.	C.	D.ZL=3R
Bài 7: Để tăng dung kháng của tụ điện phẳng có chất điện môi là không khí ta phải:
A. giảm điện áp hiệu dụng giữa hai bản tụ điện.
B. tăng tần số của điện áp đặt vào hai bản tụ điện.
C. đưa thêm bản điện môi có hằng số điện môi lớn vào trong lòng tụ điện.
D. tăng khoảng cách giữa hai bản tụ điện.
Bài 8( ĐH10-11): Đặt điện áp u = U0coswt vào hai đầu cuộn cảm thuần có độ tự cảm L thì cường độ dòng điện qua cuộn cảm là
	A. 	B. C. 	D. 
HD giải :
Vì cường độ dòng điện qua đoạn mạch chỉ có L luôn luôn trễ pha hơn điện áp hai đầu mạc một góc 
DẠNG 4 TỔNG TRỞ ĐOẠN MẠCH RLC NỐI TIẾP
A. Phương pháp :
Z = gọi là tổng trở của mạch,
Và định luật Ôm : với M,N là hai điểm bất kỳ.
Hay cosj = . 
B.Áp dụng :
Bài 1: Cho đoạn mạch gồm điện trở th