Bài giảng Ngữ văn 11 - Tiết 15, 16: Đọc văn: Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Chào mừng các em đến với tiết học hôm nay !!Bài ca ngắn đi trên bãi cát(Sa hµnh ®o¶n ca) Cao Bá QuátTiết 15- 16 Đọc văn GVGD: HỒ THỊ LIỄUTrường THPT Nguyễn Thái Bình –Thăng Bình Quảng NamBÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT(Sa hành đoản ca)Cao Bá QuátTiết 15-16: Đọc vănMục tiêu cần đạtKiến thức: Sự bế tắc, chán ghét con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khao khát đổi thay. 1Kỹ năng: Đọc hiểu theo đặc trưng thể loại hành ( Ca hành).2Thái độ: Có khát vọng tìm kiếm con đường công danh đúng đắn trong cuộc đời.35 I – Tìm hiểu chung 1- Tác giả 2- Tác phẩm: Hoàn cảnh sáng tác, thể loạiII - Đọc hiểu văn bản 1.Hình tượng bãi cát 2. Hình tượng khách - người đi trên bãi cát: III- Tổng kếtCao Bá Quát (1809-1855)I. Tìm hiểu chung1. Tác giảDựa vào SGK hãy đánh giá khái quát về nhà thơ Cao Bá Quát ?-Cuộc đời-Con người- Sự nghiệpI. Tìm hiểu chung:1. Tác giả:- Cuộc đời: + Cao Bá Quát (1809? – 1855), tự Chu Thần, hiệu Cúc Đường, Mẫn Hiên. + Người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, Bắc Ninh (nay là Long Biên, Hà Nội). + Hi sinh trong cuộc khởi nghĩa chống nhà Nguyễn.I. Tìm hiểu chung:1. Tác giả:- Con người :+ Con người thông minh, tài hoa, có chí lớn, giàu tâm huyết với đời.+ Cuộc đời gặp nhiều lận đận,trắc trở, nhất là đường công danh.+ Tính cách cương trực, mạnh mẽphóng túng. Để lại dấu ấn đậm nét trong thơ văn- Sự nghiệpsáng tác: + Khoảng 1400 bài thơ.Trên 20 bài văn xuôi.Một số bàiphú, hát nóicâu đối + Nội dung: . Tình cảm tha thiết với quê hương, xứ sở, với con người . Phê phán chế độ phong kiến bảo thủ, trì trệ. . Chứa đựng tư tưởng khai sáng, phản ánh nhu cầu đổi mới. Người đời suy tôn ông là “Thánh Quát” (Trong “Thần Siêu Thánh Quát”)Bút tích của Cao Bá QuátPhần mộ của Cao Bá QuátMột số công trình nghiên cứu của Cao Bá QuátThủ bút của Cao Bá QuátMột số ấn bản tác phẩm của Cao Bá QuátMột số công trình nghiên cứu về Cao Bá Quát và thơ văn của ông2. Tác phẩm:a. Hoàn cảnh sáng tác:Trong những chuyến đi thi Hội, nhà thơ đi qua nhiều tỉnh miền Trung như Quảng Bình, Quảng Trị đầy cát trắng và đã sáng tác bài thơ này. + Chế độ phong kiến nhà Nguyễn khủng hoảng, xã hội trì trệ. + Chế độ khoa cử dưới triều Nguyễn rất nghiệt ngã, nhiều bất công.- Hoàn cảnh trực tiếp:- Bối cảnh lịch sử, thời đại:b. Thể loại: Thể hành- Hành là một thể thơ cổ- Có tính chất tự do, phóng khoáng - Không bị gò bó về số câu, độ dài của câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu Có khả năng biểu đạt phong phúBãi cát tác giã đã đi qua (Quảng Bình)ii. ®äc hiÓu v¨n b¶n Các em đọc bài thơ và cho biết hướng phân tích ?II. Đọc - hiểu văn bản:1. Hình tượng bãi cát :a. Hình ảnh tả thực:+ Đi trên bãi cát bị lún có cảm giác như bị lùi lại+ So với đường đất, đi khó và mệt mỏi hơn - “Bãi cát dài lại bãi cát dài” Đặc điểm: dài, nối tiếp nhau như vô tận.- “Đi một bước như lùi một bước” Con đường khó đi, vượt qua phải gian nan, mệt mỏi, dễ nản chíNêu một số ví dụ để thấy sự mới mẻ, sáng tạo của Cao Bá Quát ?Bốn bề bát ngát xa trôngCát vàng cồn nọ,bụi hồng dặm kia(Truyện Kiều)-> Nỗi buồn và tâm trạng cô đơn của KiềuTrước Cao Bá Quát, đã xuất hiện hình ảnh bãi cát trong thơ ca :- Trong Chinh phụ ngâm:“Ôm yên gối trống đã chồnNằm vùng cát trắng, ngủ cồn rêu xanh” vùng cát trắng: diễn tả tâm trạng đau khổ của người chinh phụ.II. Đọc - hiểu văn bản:1. Hình tượng bãi cát :b. Hình ảnh tượng trưng: + Đường đời: không bằng phẳng, lắm chông gai – con đường công danh. + Cuộc đời nhà thơ nói riêng, cuộc sống rộng lớn nói chung khó khăn, gian khổ.- Hình tượng “bãi cát” và “đường đi” chỉ:+ Biểu tượng cho ý niệm: cuộc đời bế tắc, ngột ngạt+ Tả thực: khung cảnh gợi cảm giác ngột ngạt, bó buộc- “Phía Bắc núi Bắc núi muôn trùng Phía Nam núi Nam sóng dào dạtHình tượng bãi cát dài là biểu tượng của “đường đời” không bằng phẳng, đầy gian khổ, chông gai và “cuộc đời” mệt mỏi, chán nản, bế tắc.-> Hình tượng bãi cát là một sáng tạo riêng, mới mẻ, độc đáo của Cao Bá Quát.Hành trình trên cát2. Hình tượng khách - người đi trên bãi cát:a. Tâm trạng của khách:Chỉ ra các biện pháp nghệ thuật trong câu thơ đầu để hiểu tâm trạng đầu tiên của khách- người đi đường ?- “Bãi cát dài lại bãi cát dài”+ Câu thơ: nhịp chậm rãi+ Phép điệp; “bãi cát” kết hợp từ “lại”: như nối tiếp, dài ra Câu thơ như tiếng thở dài ngao ngán, chán nản, mệt mỏi2. Hình tượng khách - người đi trên bãi cát:a. Tâm trạng của khách:2. Hình tượng khách - người đi trên bãi cát:a. Tâm trạng của khách:- “Đi một bước như lùi một bướcMặt trời đã lặn chưa dùng được”+ Đường đi dài, lại khó khăn+ Giờ nghỉ ngơi mà phải tất tả Đó là lí do ngao ngán, chán nản, mệt mỏiLí do nào khiến khách chán nản ,mệt mỏi như vậy ?ii. ®äc hiÓu v¨n b¶nTâm trạng xuất phát từ những lí do trên, nhà thơ đã tự trách móc mình, thể hiện thái độ của mình trước thời cuộc như thế nào ?2. Hình tượng khách - người đi trên bãi cát:a. Tâm trạng của khách:- “Không học được tiên ông phép ngủ, Trèo non, lội suối giận khôn vơi” + Giọng thơ như lời trách móc + Khách trách mình: tự hành hạ thân xác để theo đuổi công danh. Đó cũng là thái độ không đồng tình Đằng sau lời trách gợi lên hình ảnh trang nam nhi mệt mỏi, chán ngán việc đeo đuổi lí tưởng, hoài bão công danh sự nghiệp.Lều chõng đi thiC7-10 “Xưa nay phường danh lợiTất tả trên đường đời”Đầu gió hơi men thơm quán rượuNgười say vô số tỉnh bao người”Các tân khoa nhà Nguyễn2. Hình tượng khách - người đi trên bãi cát:a. Tâm trạng của khách:Nhà thơ khái quát về hạng người ham danh lợi trong cuộc sống được thể hiện qua :- Nghệ thuật ?- Nội dung ?Nghệ thuật: 	 + Sử dụng câu hỏi tu từ 	 + So sánh ngầm 	 + Đối lậpSuy ngẫm của khách: kẻ ham danh lợi:Ngược xuôi, bôn tẩu, nhọc nhằnGiống như người đời thấy hơi rượu ngon thì đổ xô đến bởi danh lợi cũng là thứ rượu làm say lòng người Như vậy, những kẻ ham danh lợi không đủ bản lĩnh, tỉnh táo để thoát ra. Khách chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường.Tại sao nói “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” thể hiện tầm nhìn xa,trông rộng,vượt thời đại của Cao Bá Quát ?-Nhận rõ tính chất vô nghĩa khi theo đuổi lí tưởng công danh trước sự suy sụp của học thuật khoa cử thời Nguyễn- “Anh còn đứng làm chi trên bãi cát?”+ Câu hỏi tu từ: như một lời thúc giụckhông thể đi trên bãi cát như vậy nữa, mà phải chọn con đường khác, lối đi khác Thể hiện niềm khát khao thay đổi cuộc sống ngột ngạt, bế tắcb. Tầm tư tưởng của khách:III. Tổng kết:1. Nội dung: - Thể thơ cổ phong khá tự do về kết cấu, vần, nhịp .- Xây dựng hình tượng nghệ thuật độc đáo.- Kết cấu đầu cuối hô ứng, nghệ thuật trùng điệp, đối, sử dụng đại từ nhân xưng, điển cố tinh tế trong hình thức một bài ca.2. Nghệ thuật :Tâm trạng bi phẫn, chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường.- Phê phán chế độ khoa cử và chế độ phong kiến triều Nguyễn.- Niềm khao khát đổi mới cuộc sống của tác giả trong xã hội ngột ngạt, bế tắc.II. CỦNG CỐ BÀIClick to add TitleClick to add Titleick to add TitleClick to add TitleQuan niệm về đường công danh trong xã hội ngày nay. Nắm được nội dung và nghệ thuật của bài thơ.Có khát vọng tìm kiếm con đường đi đúng đắn trong cuộc đời.