Bài giảng Ngữ văn 11 - Câu cá mùa thu tác giả Nguyễn Khuyến

Câu cá mùa thuNguyễn Khuyến(Thu điếu)Nguyễn Khuyến (1835-1909)Tác giả: Nguyễn Khuyến (1835-1909), hiệu Quế Sơn, tên Nguyễn Thắng- Quê: làng Và, xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.- Xuất thân: trong gia đình nhà nho nghèo, học giỏi, đỗ đầu ba kì thi: thi Hương, thi Hội, thi Đình nên được gọi là “Tam nguyên Yên Đổ”.  Là người tài năng, cốt cách thanh cao, tấm lòng yêu nước thương dânTác giả: Nguyễn Khuyến (1835-1909), hiệu Quế Sơn, tên Nguyễn Thắng- Quê: làng Và, xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.- Xuất thân: trong gia đình nhà nho nghèo, học giỏi, đỗ đầu ba kì thi: thi Hương, thi Hội, thi Đình nên được gọi là “Tam nguyên Yên Đổ”.  Là người tài năng, cốt cách thanh cao, tấm lòng yêu nước thương dân - Sự nghiệp: Sáng tác cả chữ Hán và chữ Nôm, hiện còn trên 800 bài (thơ, văn, câu đối nhưng chủ yếu là thơ)- Nội dung thơ: + Tình yêu quê hương, đất nước, gia đình, bè bạn. + Cuộc sống của người nông dân khổ cực, chất phác. + Châm biếm, đả kích thực dân xâm lược, bọn tay sai.Đóng góp: Nổi bật ở mảng thơ Nôm, thơ viết về làng quê, thơ trào phúng. “Nhà thơ của làng cảnh Việt Nam”. a. Xuaát xöù :b. Theå thô :Thaát ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät c. Kết cấu :2. Baøi thô “Thu điếu”: Đề - Thực – Luận – Kết“Thu Điếu” nằm trong chùm thơ ba bài thơ thu (Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh) “nức danh nhất” về thơ Nôm của Nguyễn Khuyến.Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.THU ĐIẾU Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo. Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo. Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo. Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo. Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo. Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo. Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu? §iÓm nh×n: tõ thuyÒn c©u -> nh×n ra mÆt ao -> nh×n lªn bÇu trêi -> nh×n tíi ngâ tróc -> trë vÒ víi ao thu, thuyÒn c©u (gaàn -> cao xa -> cao xa -> gaàn)Từ điểm nhìn ấy, nhà thơ đã bao quát cảnh thu như thế nào? -> Từ một khung ao hẹp, không gian mùa thu, cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh động.Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình) Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào? Tiếng cá đớp động có phá vỡ không gian tĩnh lặng trong bài thơ không? (Nghệ thuật gì?)Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo. Cảnh thu đẹp, tĩnh lặng và đượm buồn, mang nét riêng của làng quê Bắc Bộ, “điển hình hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Việt Nam” (Xuân Diệu). Hãy nêu nhận xét chung về bức tranh mùa thu trong bài thơ? Cảnh mùa thu đó mang nét đặc trưng vùng quê nào?Nhan đề bài thơ là “Câu cá mùa thu” nhưng có phải bài thơ miêu tả về cảnh câu cá không? - Nói câu cá nhưng thực ra là để đón nhận trời thu, cảnh thu vào lòng - mượn cảnh để nói tìnhKhông gian tĩnh lặng đem đến sự cảm nhận về nỗi niềm gì trong tâm hồn nhà thơ? Cõi lòng nhà thơ yên tĩnh, vắng lặng, cô quạnh, uẩn khúc + Cảm nhận được độ trong veo của nước, cái hơi gợn của sóng, cái khẽ rơi của lá cho thấy sự tĩnh lặng trong tâm hồn nhà thơ. Màu xanh chủ đạo trong bức tranh thu gợi cảm giác gì? Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.+ Cái se lạnh của cảnh thu, ao thu, trời thu thấm vào tâm hồn nhà thơ hay đúng hơn chính cái lạnh từ tâm hồn nhà thơ lan tỏa ra cảnh vật. Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.Hiểu như thế nào về từ “vèo” trong câu thơ “lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”?+ Từ “vèo” thể hiện tâm trạng thời thế của nhà thơ, tâm sự đau buồn trước hiện tình đất nước đầy đau thương.Câu thơ “Ngõ trúc quanh co khách vắng teo” còn có thể hiểu như thế nào? + Ngõ trúc vắng vẻ do người đi làm đồng cả nhưng sâu hơn là sự vắng vẻ của những con người cứu nước cứu dân. Hãy nhận về tâm hồn, tấm lòng của Nguyễn Khuyến đối với quê hương, đất nước?=> Tấm lòng yêu thiên nhiên, yêu nước thầm kín mà da diết, sâu sắc.III. Tổng kết:1. Nghệ thuật:- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng có khả năng diễn đạt những biểu hiện tinh tế của cảnh vật, những uẩn khúc thầm kín rất khó giãi bày của tâm trạng.Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.III. Tổng kết:1. Nghệ thuật:- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng có khả năng diễn đạt những biểu hiện tinh tế của cảnh vật, những uẩn khúc thầm kín rất khó giãi bày của tâm trạng.- Sử dụng tử vận (vần eo): góp phần diễn tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ dần, phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc của nhà thơ.- Lấy động nói tĩnh, mượn tiếng cá đớp mồi để làm bật lên sự yên vắng của cảnh vật, sự tĩnh lặng của tâm hồn nhà thơ.III. Tổng kết:Nghệ thuật:Nội dung: Bài thơ nói lên vẻ đẹp của mùa thu làng cảnh Việt Nam. Cảnh thu đẹp nhưng buồn và tĩnh lặng. Qua đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước và tâm sự thời thế của tác giả. Trôøi thu xanh ngaét maáy töøng cao,Caàn truùc lô phô gioù haét hiu.Nöôùc bieác troâng nhö taàng khoùi phuû,Song thöa ñeå maëc boùng traêng vaøo.Maáy chuøm tröôùc giaäu hoa naêm ngoaùi,Moät tieáng treân khoâng ngoãng nöôùc naøo?Nhaân höùng cuõng vöøa toan caát buùt,Nghó ra laïi theïn vôùi oâng Ñaøo.Thu vònhNaêm gian nhaø coû thaáp le te,Ngoõ toái ñeâm saâu ñoùm laäp loøe.Löng giaäu phaát phô maøu khoùi nhaït,Laøn ao loùng laùnh boùng traêng loe.Da trôøi ai nhuoäm maø xanh ngaét,Maét laõo khoâng vaày cuõng ñoû hoe.Röôïu tieáng raèng hay hay chaû maáy,Ñoä naêm ba cheùn ñaõ say nheø.Thu aåmCHÚC CÁC EM HỌC TỐT!