Bài giảng Ngữ văn 11 - Tuần 13: Chí Phèo (Phần 1) - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Hà Trang - Trường PTDT Bán trú Tiểu học Sơn La

 Chí Phèo 
(Phần 1) 
Xin chào các em học sinh! 
“Những thằng điên và những thằng say rượu không bao giờ làm những cái mà lúc ra đi chúng định làm.” 
Hai nhân vật trên là hai nhân vật trong MV nào? Nguồn cảm hứng cho MV ấy là tác phẩm gì? 
Nội dung bài học 
I. Cuộc đời và con người. 
II. Sự nghiệp văn học 
III. Luyện tập 
Cuộc đời và con người 
Nhóm 1 + 2 : Khái quát những nét chính về tiểu sử của Nam Cao? Và cho biết những yếu tố nào trong cuộc đời của NC có ảnh hưởng đến sáng tác của nhà văn sau này? ( Qua video dưới đây) 
Nhóm 3: Tóm tắt quan điểm nghệ thuật của Nam Cao? Quan điểm nghệ thuật đó được thể hiện qua những câu văn nào, ở những tác phẩm nào? 
Nhóm 4: Hãy nêu những nét chính về phong cách nghệ thuật của nhà văn Nam Cao? 
Cuộc đời và con người 
Cuộc đời và con người 
1. Cuộc đời 
Nam Cao (1917 – 1951), tên khai sinh là Trần Hữu Tri. 
Quê: Làng Đại Hoàng, Tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, Tỉnh Hà Nam 
=> Ông đã ghép hai chữ của tên tổng và huyện làm bút danh: Nam Cao 
Cuộc đời và con người 
1. Cuộc đời 
Xuất thân: trong một gia đình công giáo nghèo, đông con. 
Cuộc đời và con người 
1. Cuộc đời 
Thuở nhỏ: học sơ học tại trường làng. 
Học hết bậc thành trung vào Sài Gòn kiếm sống và sáng tác 
Trở về quê, làm “Giáo khổ trường tư” ở Hà Nội, sống chật vật bằng nghề viết văn và làm gia sư. 
Cuộc đời và con người 
1. Cuộc đời 
Từ năm 1943 , tham gia nhóm Văn hoá cứu quốc, tham gia khởi nghĩa, tận tuỵ phục vụ cho cách mạng 
11/1951, Nam Cao hi sinh trên đường đang công tác. 
Hãy đoán tên các nhà văn nhà thơ “bộ não kiệt xuất” trong bức ảnh, hãy đoán tên họ là những ai? 
Con gái và con rể Nam Cao 
Sự tích ở rể 3 năm mới được cưới. 
Cuộc đời và con người 
Nhà tưởng niệm nhà văn – Liệt sỹ Nam Cao. 
Cuộc đời và con người 
2. Con người 
Bên ngoài 
Có bề ngoài lạnh lùng, vụng về, ít nói 
Nhà văn là người trí thức “trung thực vô ngần” (Tô Hoài) 
Luôn nghiêm khắc đấu tranh với chính mình để thoát khỏi lối sống tầm thường, nhỏ nhen. 
Cuộc đời và con người 
2. Con người 
Bên trong 
Đời sống nội tâm phong phú, sôi sục 
Có tấm lòng đôn hậu, chan chứa yêu thương. 
Sự gắn bó sâu nặng với quê hương và những người nông dân nghèo khổ, bị áp bức và khinh miệt trong xã hội cũ. 
Cuộc đời và con người 
2. Con người 
Bên trong 
Tóm lại: Cuộc đời lao động sáng tạo nghệ thuật vì lí tưởng nhân đạo và sự hi sinh anh dũng vì sự nghiệp giải phóng dân tộc của NC mãi mãi là tấm gương cao đẹp của một nhà văn chân chính. 
Năm 1996, NC được Nhà nước tặng Giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật. 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
1. Quan điểm nghệ thuật 
a. Trước cách mạng. 
Về vai trò, nhiệm vụ của nghệ thuật đối với đời sống con nguời. 
Khi mới cầm bút, NC chịu ảnh hưởng của văn học lãng mạn đương thời. 
Ông nhận ra thứ văn chương đó rất xa lạ với đời sống lầm than của nhân dân lao động. 
Ông đã đoạn tuyệt với nó và tìm đến với con đường nghệ thuật 
 “vị nhân sinh” của chủ nghĩa hiện thực. 
1. Quan điểm nghệ thuật 
a. Trước cách mạng. 
Về vai trò, nhiệm vụ của nghệ thuật đối với đời sống con nguời. 
“Chao ôi! Nghệ thuật không cần phải là thứ văn chương lừa dối , không nên là ánh trăng lừa dối nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những kiếp lầm than ...” (Giăng sáng). 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Nhà văn yêu cầu nghệ thuật phải bám sát với cuộc đời, gắn bó với đời sống của nhân dân lao động, nhìn thẳng vào sự thật tàn nhẫn, phải nói lên nỗi khốn khổ, cùng quẫn của nhân dân, phải vì họ mà lên tiếng. 
1. Quan điểm nghệ thuật 
a. Trước cách mạng. 
Về vai trò, nhiệm vụ của nghệ thuật đối với đời sống con nguời. 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
“một tác phẩm thật giá trị, phải vượt lên bên trên tất cả các bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa đựng được một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn, lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng long thương, tình bác ái, sự công bình... Nó làm cho người gần người hơn” (Đời thừa, 1943). 
Trong quan niệm của NC, “một tác phẩm hay”, “một tác phẩm thật giá trị”, phải mang tư tưởng nhân đạo sâu sắc. 
1. Quan điểm nghệ thuật 
a. Trước cách mạng. 
Về vai trò, nhiệm vụ của nghệ thuật đối với đời sống con nguời. 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
=> Quan niệm của NC về vai trò, nhiệm vụ của nghệ thuật đối với đời sống con nguời: không chỉ phản ánh hiện thực đời sống mà phải ca ngợi những vẻ đẹp của con người, làm cho xã hội tốt đẹp hơn, “người gần người hơn”. 
1. Quan điểm nghệ thuật 
a. Trước cách mạng. 
Đối với nhà văn và người nghệ sĩ 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
"Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo ra cái gì chưa có" (Đời thừa) 
Đối với người nghệ sĩ, NC ý thức sâu sắc và đòi hỏi rất cao ở sự tìm tòi sáng tạo trong nghề văn. Đòi hỏi nhà văn phải có lương tâm, nhân cách xứng đáng với nghề nghiệp. 
1. Quan điểm nghệ thuật 
b. Sau cách mạng 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Với NC, dùng ngòi bút để phục vụ kháng chiến là cái đích cao nhất của người nghệ sĩ. 
Nhà văn quan niệm “sống đã rồi hãy viết” và “góp sức vào công việc không nghệ thuật lúc này là chính để sửa soạn cho tôi một nghệ thuật cao hơn" (Nhật kí ở rừng, 1948). 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
2. Các đề tài chính 
a. Trước cách mạng. 
Sáng tác: 60 truyện ngắn, 1 truyện vừa “Truyện người hàng xóm”, 1 tiểu thuyết, một vài vở kịch, bài thơ 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Đề tài người trí thức tiểu tư sản nghèo. 
a. Trước cách mạng. 
Sáng tác chính: Giăng sáng, Đời thừa, Mua nhà, Cười, Nước mắt 
NỘI DUNG 
Miêu tả sâu sắc tấn bi kịch tinh thần của những người tri thức nghèo trong xã hội cũ. 
Nói lên khát vọng, hoài bão, giá trị sống, nhân phẩm, có tâm huyết và tài năng muốn xây dựng một sự nghiệp tinh thần cao quý, nhưng lại bị gánh nặng cơm áo và hoàn cảnh xã hội ngột ngạt làm cho “chết mòn”, phải sống như “một kẻ vô ích, một người thừa”. 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Đề tài người trí thức tiểu tư sản nghèo. 
a. Trước cách mạng. 
Sáng tác chính: Giăng sáng, Đời thừa, Mua nhà, Cười, Nước mắt 
Ý NGHĨA 
Tập trung miêu tả và phân tích tình trạng “sống mòn” hay “chết mòn” của con người 
NC đã phê phán sâu sắc xã hội ngột ngạt, phi nhân đạo bóp nghẹ sự sống, tàn phá tâm hồn con người 
thể hiện niềm khao khát một lẽ sống lớn, khao khát một cuộc sống sâu sắc, có ích và thực sự có ý nghĩa . 
ĐỜI THỪA – NAM CAO 
Một số sáng tác ở giai đoạn này của Nam Cao 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Hãy đoán tên các tác phẩm văn học dựa trên các nhân vật do Nam Cao sáng tác? 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Chí Phèo 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Lão Hạc 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Trẻ con không được ăn thịt chó 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Một đám cưới 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
a. Trước cách mạng. 
Đề tài người nông dân 
Sáng tác chính: Chí phèo, Lạc Hạc, Trẻ con không được ăn thịt chó, Một đám cưới, Dì Hảo, Một bữa no, 
NỘI DUNG 
 Dựng lên một bức tranh chân thực về nông thôn VN nghèo đói, xơ xác, trên con đường phá sản, bần cùng, hết sức thê thảm vào những năm 1940 – 1945. 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
a. Trước cách mạng. 
Đề tài người nông dân 
Sáng tác chính: Chí phèo, Lạc Hạc, Trẻ con không được ăn thịt chó, Một đám cưới, Dì Hảo, Một bữa no, 
NHÂN VẬT 
 những con người thấp cổ bé họng, những số phận bi thảm. Họ càng hiền lành, càng nhẫn nhục thì càng bị chà đạp tàn nhẫn, phũ phàng. 
ông đặc biệt đi sâu vào tình cảnh và số phận của những con người bị đầy đoạ vào cảnh nghèo đói, cùng đường, bị hắt hủi, lăng nhục một cách tàn nhẫn, bất công (Chí Phèo, Một bữa no, Lang Rận, ) 
Hiện tượng người nông dân bị tha hoá, lưu manh 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
a. Trước cách mạng. 
Đề tài người nông dân 
Sáng tác chính: Chí phèo, Lạc Hạc, Trẻ con không được ăn thịt chó, Một đám cưới, Dì Hảo, Một bữa no, 
Ý NGHĨA 
Kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo đã đẩy người nông dân vào cuộc sống nghèo khổ, cùng cực, “sống không bằng chết”, huỷ diệt nhân tính của những con người bản chất vốn hiền lành. 
Phát hiện và khẳng định nhân phẩm và phẩm chất lương thiện của người nông dân, ngay cả khi họ bị xã hội vùi dập, cướp mất cả nhân hình, nhân tính. 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
Tóm lại: Dù viết về người nông dân hay người trí thức, vượt lên trên ý nghĩa cụ thể của đề tài, sáng tác của NC thường chứa đựng một nội dung triết học sâu sắc, có khả năng khái quát những quy luật chung của đời sống như vật chất và ý thức, hoàn cảnh và con người, môi trường và tính cách,... NC luôn trăn trở về vấn đề nhân phẩm, về thái độ khinh trọng đối với con người, luôn day dứt tới mức đau đớn trước tình trạng xã hội vô nhân đạo đã đầy đoạ con người trong sự nghèo đói, vùi dập những ước mơ, làm chết mòn đời sống tinh thần và lẽ sống cao đẹp của họ; đồng thời cũng đau đớn vô hạn trước tình trạng con người bị xói mòn về nhân phẩm, thậm chí bị hoại cả nhân tính. 
Sự nghiệp sáng tác văn học 
b. Sau cách mạng 
Cây bút giai đoạn kháng chiến chống Pháp (1945-1954) 
Sáng tác chính: Nhật kí ở rừng, đôi mắt, tập kí sự Chuyên biên giới 
Phong cách nghệ thuật 
Đề tài 
Nhỏ nhặt, tầm thường 
Triết lí về cuộc sống 
Nhân vật 
Đề cao con người 
Khám phá bên trong 
Tìm nội tâm, tinh thần 
Người-người, hiền-ác. 
Nghệ thuật 
Tâm lý, nội tâm, 
Giọng: buồn, chua, 
Luyện tập 
Chọn đúng hoặc sai trong các ý kiến dưới đây về Nam Cao 
1. Là người luôn suy tư về: bản thân, cuộc sống, đồng loại; từ kinh nghiệm thực tế mà khái quát thành những triết lí sâu sắc mà đầy tâm huyết. 
Con người và sự nghiệp văn học 
2. Nam Cao Là cây bút tiêu biểu của văn học giai đoạn kháng chiến chống Mỹ 
Đ / S 
3. Nam Cao có biệt tài trong việc phân tích và diễn tả tâm lí nhân vật, và truyện ngắn của ông thường mang tính triết lí sâu sắc. 
Luyện tập 
Chọn đúng hoặc sai trong các ý kiến dưới đây về Nam Cao 
4. Là nhà văn có 2 giai đoạn sáng tác, những sáng tác của ông chủ yếu xoay quanh 2 đề tài: người nông dân và người trí thức. 
Con người và sự nghiệp văn học 
5. Ngòi bút của Nam Cao không dừng lại ở cái bề ngoài, mà luôn hướng tới cái chiều sâu của thế giới nội tâm con người. 
Đ / S 
6. Ông chỉ viết thể loại “truyện ngắn”. 
7. Theo ông, văn chương là hoạt động sáng tạo, nó phải phán ánh hiện thực, và chan chứa tinh thần nhân đạo. 
Luyện tập 
Câu 1: Khi viết về người nông dân và trí thức tiểu tư sản nghèo, Nam Cao đặc biệt quan tâm đến: 
Khẳng định phẩm chất lương thiện, tốt đẹp của họ. 
B. Ước mơ vươn tới cuộc sống cao đẹp hơn, có ý nghĩa hơn ở ho 
C. Tình trạng con người bị huỷ hoại về nhân phẩm vì cuộc sống khốn cùng 
D. Cuộc sống đói nghèo, bế tắc, khốn cùng của họ. 
Luyện tập 
Câu 2: Quan điểm của Nam Cao về vai trò và trách nhiệm của nhà văn được trình bày rất rõ trong tác phẩm: 
A. Đời thừa, Chí phèo, 
B. Đôi mắt, Sống mòn 
C. Giăng sáng, Đời thừa 
D. Đôi mắt, Chí phèo, Đời thừa 
Luyện tập 
Câu 3: Trong lĩnh vực truyện ngắn và tiểu thuyết, Nam Cao được coi là người có sở trường đặc biệt về điều gì? 
A. Sở trường diễn tả, phân tích tâm lí con người. 
B. Sở trường sử dụng thủ pháp nghệ thuật đối lập. 
C. Sở trường xây dựng kết cấu tác phẩm. 
D. Sở trường xây dựng hình tượng người kể chuyện. 
HOẠT ĐỘNG Ở NHÀ 
Viết đoạn văn ngắn ( 5 đến 7 dòng) bày tỏ suy nghĩ về biệt tài miêu tả tâm lí nhân vật của Nam Cao 
Sưu tầm một số tác phẩm của Nam Cao trước cách mạng. Viết cảm nhận về một trong các tác phẩm đó. 
Thầy cô cần full bài giảng Liên hệ zalo: 0816435825