Bài giảng Ngữ văn 11 - Tuần 19: Lưu biệt khi xuất dương (Xuất dương lưu biệt) - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Hoàng Xuân

Lưu biệt xuất dương 
Phan Bội Châu 
Hai câu đề 
Chí làm trai thời phong kiến: Lập công danh có lợi cho bản thân, gia đình và đất nước. 
Với Phan Bội Châu: 
Làm trai phải lạ: Không sống tầm thường mà phải làm nên nghiệp lớn, lưu lại tiếng thơm muôn đời. 
Ý tưởng lớn lao, mạnh mẽ của người con trai trong sự nghiệp cứu nước. 
Há để càn khôn tự chuyển dời: Là nam nhi phải sống chủ động, tích cực, có tinh thần chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc đời, anh hùng tạo thời thế, xoay chuyển vận mệnh dân tộc 
Sinh vi nam tử yếu hy kỳ,  Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di.  Ư bách niên trung tu hữu ngã,  Khởi thiên tải hậu cánh vô thùy. 
Làm trai phải lạ ở trên đời 
 Há dễ càn khôn tự chuyển dời 
 Cách dùng câu khẳng định, lời thơ mộc mạc, nhịp thơ rắn rỏi, dứt khoát, 
 Hai câu thơ thể hiện một quan điểm hết sức mới mẻ về chí làm trai, khẳng định một lẽ sống đẹp và cũng là lí tưởng và tầm vóc của người làm trai: khỏe khoắn, ngang tàn, ngạo ngễ, thách thức với càn khôn. 
Hai câu thực 
Câu 3 : Tác giả tự ý thức về cái Tôi ( ngã, tôi, tớ) 
 Tự hào về vai trò của mình trong cuộc đời (100 năm) và trong xã hội lịch sử (ngàn năm sau). 
 Giọng thơ khẳng định dứt khoát: Chí làm trai gắn với ý thức về 
“cái tôi” – “cái tôi” công dân đầy tinh thần trách nhiệm trước cuộc đời. 
Câu 4 : Câu hỏi tu từ: Giọng thơ nghi vấn nhưng nhằm khẳng định quyết liệt: 
Thái độ tự tin, nỗi khát khao cống hiến công sức cho sự nghiệp cứu nước. 
Khuyến khích, giục giã bao người tiếp nối truyền thống cha ông: đánh giặc – lập công. 
 Thể hiện vai trò ý thức của nam nhi, quan niệm công danh mới mẻ tiến bộ hướng về tổ quốc và nhân dân.