Bài giảng Ngữ văn 11 - Tuần 12: Phong cách ngôn ngữ báo chí - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Hà Trang - Trường PTDT Bán trú Tiểu học Sơn La

Tôn vinh người thầy của học trò H’Rê mắc chứng bệnh hiếm 
Chủ đề gồm các bài: 
Phong cách ngôn ngữ báo chí 
Phong cách ngôn ngữ báo chí (tiếp theo) 
Bản tin 
Luyện tập viết bản tin 
Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn 
L uyện tập phỏng vấn và trả lời phỏng vấn 
BÀI 1: PHONG CÁCH NGÔN NGỮ BÁO CHÍ 
I . Ngôn ngữ báo chí 
1.Tìm hiểu một số thể loại báo chí. 
2. Nhận xét chung về văn bản báo chí và ngôn ngữ báo chí 
II . Các phương tiện diễn đạt và đặc trưng của ngôn ngữ báo chí. 
Các phương tiện diễn đạt. 
2. Đặc trưng của ngôn ngữ báo chí. 
Ngôn ngữ báo chí 
1. Tìm hiểu một số thể loại văn bản báo chí 
Phóng sự 
Bản tin 
Tiểu phẩm 
 KĨ THUẬT “HỎI CHUYÊN GIA” 
( 5 phút) 
CÂU HỎI: 
1. Đọc ba văn bản SGK tr.129, 130, xác định sự kiện, thời gian và địa điểm, diễn biến sự kiện hoặc ý kiến về sự kiện và cách trình bày thông tin trong ba văn bản thể loại bản tin, phóng sự , tiểu phẩm. 
2.Từ đó, rút ra đặc điểm và tác dụng của ba thể loại báo chí trên. 
a. Thời báo Việt.com.Giáo dục - Thứ ba27.03.2007 
 Tôn vinh 122 thủ khoa năm 2006 
 Theo tin từ Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, 122 thủ khoa sẽ được tuyên dương tại Hà Nội từ ngày 29 đến 31.3. 
 Trong số đó có 98 thủ khoa của kỳ tuyển sinh đại học và đoạt huy chương vàng ở các kỳ thi O-lim-pích quốc tế, 24 thủ khoa tốt nghiệp đại học năm 2006. 
 Chương trình tôn vinh thủ khoa năm nay mở rộng về đối tượng, không chỉ tôn vinh những thủ khoa trong kỳ tuyển sinh mà còn tuyên dương cả những thủ khoa tốt nghiệp đại học . 
 Các thủ khoa sẽ được nhận phần thưởng và học bổng trị giá một triệu đồng doTrung ương Đoàn tặng. 
 50 thủ khoa tiêu biểu đại diện cho 122 thủ khoa đến từ mọi miền tổ quốc sẽ tham gia các hoạt động như dâng hương tại Văn Miếu, báo công và vào lăng viếng chủ tịch Hồ Chí Minh, tham gia buổi gặp gỡ với một số vị lãnh đạo của chính phủ và giao lưu với học sinh, sinh viên thủ đô. 
 Sắp tới, Trung ương Đoàn sẽ thành lập câu lạc bộ thủ khoa Việt Nam nhằm liên kết, tập hợp những sinh viên giỏi để cùng trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm học tập. HT 
NƠI ĐẦU TIÊN XOÁ XONG NHÀ TẠM 
CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC 
[... ] Vượt gần cả trăm kilômét đường rừng, qua cua chữ A, ngầm Ta Lê, lên đến cửa khẩu Cà Roòng-Noọng Ma và phía trên là đỉnh Phu La Nhích để tận mắt thấy gần 500 ngôi nhà vững chãi, khang trang, mái tôn đỏ thẫm, hoà quyện với bát ngát rừng xanh ngăn ngắt. Ông Nguyễn Cẩm Sơn đã chí lí khi nói rằng, kết quả trong mơ ấy một lần nữa chứng minh sức mạnh của cộng đồng có thể làm được những điều tưởng như không thể trong thời gian không dài. Từ bản 39 của người A Rem đến bản 51, 61, Cà Roòng của người Ma Coong, hay bản Cu Tồn, Cờ Đỏ, A Ki của người Khùa, người Mường, dưới những mái nhà mới tinh còn thơm mùi gỗ là tiếng hát, tiếng cười nối dài dội vào vách núi . 
 (Theo báo Tiền Phong, ngày 22-1-2007) 
b. Phóng sự 
c.Tiểu phẩm 
 NHÀ... CHẰN TINH 
- Ở thành phố ta vừa có thêm một sự lạ. 
- Lạ gì? Không lẽ lại nắn đường? 
 - Nắn đường là chuyện xưa rồi Diễm. Đây là xây nhà. 
 - Ối! Xây nhà thì cũ mèm. Nhưng sao? 
 - Cấp phép ba tầng rưỡi, nay... mọc thêm năm tầng rưỡi 
 sau 16 lần vi phạm bị xử lí. 
- Ơ hơ ! Thế là cứ chém lại mọc thêm. Bác ơi ! Chắc là 
nhà... chằn tinh. Này, sao họ không thừa thắng xốc tới nhỉ? 
 - Xốc tới làm gì? 
 - Sai phạm thêm vài lần để nâng... thêm vài tầng. Nhưng 
họ có phép thuật gì nhỉ? 
 - Có chứ! Một phép thuật vạn năng. 
 - Phép thuật nào? 
 - Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền . 
 (Theo báo Sài gòn giải phóng, ngày 13-4-2007) 
BẢN TIN 
PHÓNG SỰ 
TIỂU PHẨM 
* Thông tin ngữ liệu: 
-Sự kiện: Tôn vinh 122 thủ khoa năm 2006 
- Địa điểm : Hà Nội 
- Thời gian : 29 đến 31/3/2007 
- Diễn biến: N hận học bổng, tham gia báo công, dâng hương, giao lưu 
- Tường thuật theo kết cấu: Nguồn tin- sự kiện – địa điểm- thời gian 
* Đặc điểm, tác dụng : - Thời gian, địa điểm cụ thể . 
 	 - Sự kiện, diễn biến chính xác. 
 	 - Ngắn gọn; cung cấp tin tức mới. 
* 
 Thông tin ngữ liệu 
-Sự kiện : Nơi đầu tiên xóa xong nhà tạm cho đồng bào dân tộc 
- Địa điểm : Cà Roòng-Noọng Ma 
- Thời gian : T háng 1-2007 
-- Diễn biến: Được đánh giá là minh chứng của sức mạnh cộng đồng 
- Cách trình bày : Kết hợp kể và miêu tả sự việc 
* Đặc điểm,tác dụng: 
- Là một bản tin. 
- Mở rộng phần tường thuật chi tiết sự kiện và miêu tả 	 bằng hình ảnh. 
- Cung cấp một cái nhìn đầy đủ, sinh động và hấp dẫn. 
* Thông tin ngữ liệu 
Sự kiện: Việc xây nhà vi phạm pháp luật 
Địa điểm: ở thành phố ta 
Thời gian: v ừa mới xảy ra (báo Sài Gòn,13/4/2007) 
 Ý kiến: “ L àm cho khốc hại chẳng qua vì tiền” 
 Kết cấu, giọng văn : đối thoại như kịch; thân mật, có sắc thái mỉa mai 
*Đặc điểm,tác dụng: 
 - Ngắn gọn, rõ ràng 
 - Giọng văn: thân mật, dân dã, có sắc thái mỉa mai, châm biếm 
 - Hàm chứa một chính kiến về thời cuộc 
BẢN TIN 
 Ngắn gọn 
Thời gian, địa điểm,sự kiện cụ thể, chính xác 
Cung cấp tin tức mới 
PHÓNG SỰ 
Là một bản tin 
Mở rộng phần tường thuật chi tiết sự kiện và miêu tả bằng hình ảnh. 
Cung cấp một cái nhìn đầy đủ, sinh động và hấp dẫn 
TIỂU PHẨM 
Ngắn gọn 
Giọng văn: thân mật, dân dã, có sắc thái mỉa mai, châm biếm 
 Hàm chứa một chính kiến về thời cuộc 
2. Nhận xét chung về văn bản báo chí và ngôn ngữ báo chí 
Hãy hoàn thiện sơ đồ sau: 
NGÔN NGỮ BÁO CHÍ 
Thể loại, dạng, phân loại 
Y/c sử dụng ngôn ngữ 
Chức năng 
Phạm vi sử dụng 
Khái niệm 
h 
NGÔN NGỮ BÁO CHÍ 
Thể loại, dạng,phân loại 
Y/c sử dụng ngôn ngữ 
Chức năng 
Phạm vi sử dụng 
Khái niệm 
- Thể loại : bản tin, phóng sự,tiểu phẩm,quảng cáo,thư bạn đọc, phỏng vấn, bình luận thời sự 
- Dạng tồn tại : dạng viết , dạng nói, báo hình 
 PHÂN LOẠI BÁO CHÍ 
1. THEO LỨA TUỔI, GIỚI TÍNH 
4. THEO LĨNH VỰC 
3. THEO ĐỊNH KÌ XUẤT BẢN 
2. THEO PHƯƠNG TIỆN 
 PHÂN LOẠI BÁO CHÍ 
A 
B 
C 
D 
NGÔN NGỮ BÁO CHÍ 
Thể loại, dạng,phân loại 
Y/c sử dụng ngôn ngữ 
Chức năng 
Phạm vi sử dụng 
Khái niệm 
- Thể loại : bản tin, phóng sự,tiểu phẩm,quảng cáo,thư bạn đọc, phỏng vấn, bình luận thời sự 
- Dạng tồn tại : dạng viết , dạng nói, báo hình 
- Phân loại: theo 4 tiêu chí 
- Bản tin: ngắn gọn, cô đọng 
- Phóng sự : miêu tả tỉ mỉ,cặn kẽ 
-Tiểu phẩm: giản dị, hài hước... 
- Cung cấp tin tức thời sự 
- Phản ánh dư luận, ý kiến của quần chúng 
- Nêu quan điểm và chính kiến của tờ báo 
- Thúc đẩy sự phát triển của xã hội 
 Không giới hạn 
Là ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dư luận của quần chúng, nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội. 
NGÔN NGỮ BÁO CHÍ 
Thể loại, dạng, phân lo ại 
Y/c sử dụng ngôn ngữ 
Chức năng 
Phạm vi sử dụng 
Khái niệm 
- Thể loại : bản tin , phóng sự, tiểu phẩm,quảng cáo, bình luận thời sự, . 
- Dạng tồn tại : 
dạng viết ,dạng nói,báo hình 
- Phân loại : theo phương tiện;theo lứa tuổi,giới tính; theo lĩnh vực ; theo định kì xuất bản 
- Bản tin: tường thuật ngắn gọn,cô đọng 
- Phóng sự: miêu tả tỉ mỉ, bày tỏ ý kiến, 
- Tiểu phẩm : giản dị, hài hước,châm biếm .. 
- Cung cấp tin tức thời sự. 
- Phản ánh dư luận, ý kiến của quần chúng. 
- Nêu quan điểm và chính kiến của tờ báo. 
- Thúc đẩy sự phát triển của xã hội. 
 Không giới hạn 
Là ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dư luận của quần chúng, nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội 
Lúc nào? 
Ở đâu? 
Ai/cái gì? 
Xảy ra như thế nào? 
Ý kiến? 
GHI NHỚ (SGK) 
? THEO EM, ĐỂ VIẾT MỘT BÀI BÁO TA CẦN ĐẶT RA VÀ TRẢ LỜI CHO NHỮNG CÂU HỎI NÀO? 
? EM NẮM ĐƯỢC KIẾN THỨC QUAN TRỌNG NÀO KHÁC QUA BÀI HỌC HÔM NAY? 
? BÊN CẠNH THÔNG TIN BỔ ÍCH,TIN XẤU ĐỘC,TIN GIẢ TRÀN LAN TRÊN MẠNG XÃ HỘI HIỆN NAY, VIỆC KHAI THÁC THÔNG TIN NÊN CHỌN LỌC NHƯ THẾ NÀO? 
Quảng cáo không phải là một thể loại báo chí? 
Đúng 
Sai 
LUYỆN TẬP 
Đoạn clip trên thuộc thể loại báo chí nào? 
Bình luận thời sự 
Bình luận thể thao 
Phóng sự 
Triển lãm số “Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam – Những bằng chứng lịch sử và pháp lý” tại Bạc Liêu 
07 Tháng Mười Một 2019 | 16:48:00 
(VOV5) - Các tư liệu, hiện vật được tích hợp thông tin mô tả bằng âm thanh, văn bản, giúp thông tin đến người xem một cách trực quan, rõ ràng nhất. 
Triển lãm số “Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam – Những bằng chứng lịch sử và pháp lý” diễn ra tại một số trường Trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu trong các ngày từ 06 – 08/11. 
Tại Triển lãm, học sinh và giáo viên các trường cùng người dân địa phương được nghe, nhìn, trải nghiệm các tư liệu, hiện vật như: Thư tịch, châu bản, bản đồ cổ của Việt Nam; bản đồ các nước phương Tây; bản đồ Trung Quốc; các hiện vật trong không gian ảo (mô hình tàu, cáng cứu thương, cột mốc chủ quyền, mô hình tàu Hải đội Hoàng Sa ). Các tư liệu, hiện vật được tích hợp thông tin mô tả bằng âm thanh, văn bản, giúp thông tin đến người xem một cách trực quan, rõ ràng nhất . 
Văn bản sau thuộc thể loại báo chí nào? 
Phóng sự 
Tiểu phẩm 
Bản tin 
Đoạn tin sau thuộc dạng tồn tại nào của báo chí? 
Dạng hình 
Dạng nói 
Dạng viết 
Đây là hình ảnh của thể loại báo chí nào? 
A. P hỏng vấn 
B. Bình luận thời sự 
C. Trao đổi ý kiến 
Dạng tồn tại của báo ảnh là: 
Dạng viết. 
Dạng hình. 
Báo điện tử. 
Dạng nói 
Hộp thư bạn đọc không phải là một thể loại báo chí: 
 A . Đúng. 
 B . Sai. 
Tác phẩm văn học đăng trên báo chí là văn bản báo chí. 
A . Đúng. 
B. Sai . 
28 
II. CÁC PHƯƠNG TIỆN DIỄN ĐẠT VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA NGÔN NGỮ BÁO CHÍ 
1. Các phương tiện diễn đạt 
TỪ VỰNG 
BIỆN PHÁP TU TỪ 
NGỮ PHÁP 
THẢO LUẬN 
Nhóm 1 
Ngữ liệu 1 
Nhóm 2 
Ngữ liệu 2 
Nhóm 3 
Ngữ liệu 3 
Yêu cầu: 
 Xác định thể loại văn bản báo chí của ngữ liệu 
 Đặc điểm về từ ngữ, ngữ pháp, biện pháp tu từ của thể loại đó 
Quỳnh Lưu-4 năm thực hiện cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức HCM 
	Qua 4 năm thực hiện Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức HCM", huyện Quỳnh Lưu đã thu được những kết quả nổi bật. Toàn huyện đã mở 192 lớp học tập các chuyên đề tại huyện và các cơ sở, thu hút 90% đảng viên và 70% quần chúng tham gia; ngành giáo dục xây dựng 15 nhà tình nghĩa Dịp này, Ban chỉ đạo Cuộc vận động huyện đã trao giấy khen và phần thưởng cho 15 tập thể và 21 cá nhân có thành tích xuất sắc trong thực hiện Cuộc vận động. 
Khắc phục lũ lụt miền trung 
Những ngày này, khi dòng nước phía thượng nguồn không còn trút xuống, bà con các tỉnh vùng lũ đã tạm thở nhẹ trước thiên tai. Nhưng, khi biển nước rút xuống là biết bao hoang tàn, cơ cực bày ra trước mắt,. Bây giờ, cả nước chung tay cùng bà con vượt qua những mất mát do cơn lũ để lại. 
1 
2 
3 
Nỗi lo của bò, gà 
 Một anh học trò ngồi học ra rả suốt đêm. Con bò nằm nghe than thở với gà: 
- Anh ta bắt đầu đi th i thì mày chết, anh ta thi đỗ thì tao chết. (đi thì làm gà cúng, thi đỗ thì làm bò ăn khao). Con gà cười đáp: 
- Không việc gì đâu! Tôi biết nó học như anh, nó viết như tôi. Nhất định không dám vác lều chõng vào trường thi đâu mà lo! 
BẢN TIN 
PHÓNG SỰ 
TIỂU PHẨM 
TỪ VỰNG 
Nhiều danh từ riêng 
Từ ngữ miêu tả 
 Từ ngữ thân mật, gần gũi, mỉa mai, châm biếm 
NGỮ PHÁP 
Câu ngắn 
Câu dài với kết cấu phức hợp 
Câu gần với lời nói hằng ngày 
BIỆN PHÁP TU TỪ 
Không hạn chế các biện pháp tu từ từ vựng và ngữ pháp 
Thể loại 
Phương tiện 
TỪ VỰNG PHONG PHÚ 
NGỮ PHÁP NGẮN GỌN MẠCH LẠC 
TU TỪ GIÀU HÌNH ẢNH NHẠC ĐIỆU 
NGÔN NGỮ BÁO CHÍ 
THÔNG TIN 
THỜI SỰ 
NGẮN GỌN 
SINH ĐỘNG 
HẤP DẪN 
2. Đặc trưng của ngôn ngữ báo chí 
34 
	Nam Trung bộ: Vỡ đập, số người chết, mất tích tăng nhanh 
02/11/2020 05:59 (GMT +7) 
 Chiều nay (2-11) đập chứa nước ở Ninh Thuận bị vỡ. Nước lũ tràn tự do khiến cho số người chết và mất tích tại 2 tỉnh Ninh Thuận, Khánh Hòa tăng thêm. Người dân các tỉnh Nam Trung bộ vẫn đang vẫy vùng trong bão lũ. Các hồ chứa nước đang tràn tự do 
 Theo báo cáo sơ bộ, hiện Khánh Hòa có 5 người chết, 1 người mất tích. Ninh Thuận có 3 người chết và mất tích và Phú Yên có 2 người chết vì bão lũ. (Tin Tức online) 
Dù đã ngưng mưa nhưng nước vẫn ngập trên nhiều đường phố Nha Trang (ảnh chụp trước Ban chỉ huy phòng chống lụt bão Khánh Hòa) 
35 
2. Đặc trưng của ngôn ngữ báo chí 
 a. Tính thông tin thời sự 
- Thông tin: + Phải cập nhật, chính xác và đầy đủ. 
 + Vừa đảm bảo tính khách quan, vừa có tác dụng hướng dẫn dư luận. 
- Ngôn ngữ mang tính sự kiện. 
 b. Tính ngắn gọn 
A.Ngắn gọn, phù hợp với PCNNBC. 
B. Độc đáo, hấp dẫn người đọc. 
C. Đảm bảo tính thông tin, thời sự. 
D. Quá vắn tắt, không phù hợp với PCNNBC. 
D 
Câu hỏi: Một phóng viên mới vào nghề, được căn dặn là viết càng ngắn gọn càng tốt. Anh ta gửi về toà soạn bản tin một vụ tai nạn như sau: “Ông T.T.D bật diêm để xem xăng trong xe còn hay không. Xăng còn. Nạn nhân thọ 48 tuổi.” 
Nhận xét nào đúng về cách viết trên? 
=> Diễn đạt ngắn gọn nhưng vẫn chứa đựng lượng thông tin cao nhất. 
Mùa mía năm nay sản lượng giảm mạnh do nắng hạn... 
Đọc thêm tại: | NongNghiep.vn 
Mùa mía đắng 
13/03/2015, 06:15 (GMT+7) 
c. Tính hấp dẫn 
Giáo viên, nhà sử học thừa nhận bế tắc khi học sinh chán học môn Sử. 
Hàng trăm học sinh trường THPT Nguyễn Hiền xé đề cương môn Lịch sử vào tháng 3/2013 (Theo Báo Tin tức 24H) 
Sốc với cảnh phụ huynh Ấn Độ leo tường “ném phao” cho con 
40 
c. Tính hấp dẫn 
 Kích thích sự tò mò, hiểu biết của người đọc 
 Tin tức, sự kiện liên quan trực tiếp đến vận mệnh của mỗi người, của cộng đồng. 
- Biểu hiện: cách dùng từ, đặt câu, cách giật “tít” của bài báo 
42 
III. TỔNG KẾT 
	Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ảnh chính kiến của tờ báo và dư luận quần chúng, nhằm thúc đẩy sự tiên bộ của xã hội. Ngôn ngữ báo được sử dụng ở nhiều thể loại tiểu biểu như là: bản tin, tiểu phẩm, phóng sự, 
IV. Luyện tập 
Bài tập 1: Phân tích đặc trưng của ngôn ngữ báo chí ( tính thông tin thời sự, tính ngắn gọn ) thể hiện qua bản tin sau: 
 Ngày 3-2, tỉnh An Giang long trọng làm lễ đón nhận Quyết định của Bộ Văn hoá -Thông tin công nhận lại di tích lich sử cách mạng cấp quốc gia Ô Tà Sóc thuộc xã Lương Phi, huyện Tri Tôn. Đây là di tích cấp quốc gia thứ 15 của tỉnh An Giang. Ô Tà Sóc là vùng sơn lâm rộng khoảng 5km 2 thuộc núi Giài. Với hệ thống hang động và đường mòn hiểm trở, từ năm 1962 đến 1967, nơi đây là căn cứ của tỉnh uỷ An Giang, sau đó là căn cứ dự phòng của tỉnh... 
(Báo lao động số 35/2004) 
- Sự kiện: 
Tỉnh An Giang đón nhận Quyết định của Bộ Văn hoá – Thông tin 
- Thời gian: 
3 - 2 - 2004 
- Địa điểm: 
Tỉnh An Giang 
- Quyết định công nhận: 
Di tích lịch sử cấp quốc gia Ô Tà Sóc thuộc xã Lương Phi, huyện Tri Tôn 
- Lí do được công nhận: 
có nhiều hang động và đường mòn hiểm trở, từ năm 1962- 1967, nơi đây là căn cứ của tỉnh An Giang,... 
Bài tập 2: 
Tập viết một phóng sự về vấn đề: Một tệ nạn xã hội ở địa phương em 
Hướng dẫn : 
- Tiêu đề 
- Bố cục: 
Thời gian, địa danh xảy ra sự kiện, người chứng kiến sự kiện, nguyên nhân dẫn tới thực trạng, nỗi lo của nhân dân địa phương và chính quyền, ý kiến đề nghị và hướng khắc phục. 
Đặc trưng 
Phong cách ngôn ngữ báo chí 
Phương tiện diễn đạt 
Tính thông tin thời sự 
Tính ngắn gọn 
Về biện pháp tu từ 
Về ngữ pháp 
Về từ vựng 
Tính sinh động, hấp dẫn 
Củng cố: 
Xin cám ơn !