Bài giảng Ngữ văn 11 - Tuần 23: Chiều tối (Mộ) - Năm học 2022-2023 - Nhóm 5 - Trường THPT Tây Tiền Hải

CHIỀU TỐI 
(MỘ-HỒ CHÍ MINH) 
Về kiến thức: 
Cảm nhận được bức tranh thiên nhiên và bức tranh cuộc sống con người trong bài thơ 
Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh: dù trong hoàn cảnh khắc nghịêt đến đâu vẫn luôn hướng về ánh sáng, sự sống và tương lai. 
Hiểu được vẻ đẹp cổ điển và tinh thần hiện đại của bài thơ . 
Về kỹ năng: rèn kỹ năng phân tích tác phẩm thơ trữ tình. 
Về tình cảm: củng cố thêm lòng yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống lao động của con người , bồi đắp thêm tinh thần lạc quan, yêu đời. 
Tìm hiểu chung 
1. Tác giả 
 1911 ra đi tìm đường cứu nước. 
191 9 bản Yêu sách của nhân dân An Nam 
1920 thành viên sáng lập Đảng CS Pháp 
1923 – 1941: Hoạt động CM ở Liên Xô, Trung Quốc, Thái Lan 
2/ 1941 về nước tiếp tục hoạt động cách mạng. 
1942 – 1943 : bị Tưởng Giới Thạch bắt giam. 
2/9/1945 đọc Tuyên ngôn Độc lập 
194 6 – 1969 : chủ tịch nước, lãnh đạo nhân dân chống Pháp – Mỹ 
2/9/1969 từ trần 
=> HCM gắn bó trọn đời với dân với nước, với sự nghiệp giải phóng dân tộc của VN và phong trào cách mạng thế giới, là vị lãnh tụ cách mạng vĩ đại, một nhà văn, nhà thơ lớn của dt 
2.Tập th ơ Nhật kí trong tù 
Hoàn cảnh sáng tác 
 Tháng 8/1942 với danh nghĩa là đại biểu của Việt Nam Độc lập Đồng minh và phân bộ quốc tế phản xâm lược của Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc lấy tên là Hồ Chí Minh lên đường sang Trung Quốc để tranh thủ sự tiếp trợ của thế giới. Lúc đi đến thị trấn Túc Vinh – Quảng Tây, Người bị chính quyền Tưởng GIới Thạch bắt giam vô cớ. Trong suốt 13 tháng ở tù (mùa thu 1942 – mùa thu 1943), tuy bị 
đầy ải vô cùng cực khổ, Hồ Chí Minh vẫn giữ phong thái hết sức ung dung tự tại và vẫn làm thơ. Những bài thơ ấy sau này Người tập hợp lại thành tập Nhật kí trong tù. 
3. Bài th ơ Chiều tối 
- - Bài thơ rút ra từ tập thơ “Nhật kí trong tù”, tập thơ sáng tác khi tác giả bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam trong suốt 13 tháng. 
 - Bài th ơ đ ư ợc gợi c ảm hứng bởi cuộc chuyển lao của Hồ Chí Minh từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo , là bài thứ 31/134 bài thơ trong “NKTT”. 
-Thể loại: thất ngôn tứ tuyệt Đường luật 
 Quyeän ñieåu quy laâm taàm tuùc thuï, 
 Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng; 
 Sôn thoân thieáu nöõ ma bao tuùc, 
 Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàng. 
Chim moûi veà röøng tìm choán nguû, 
Choøm maây troâi nheï giöõa taàng khoâng; 
Coâ em xoùm nuùi xay ngoâ toái, 
Xay heát, loø than ñaõ röïc hoàng . 
Mộ 
CHIEÀU TOÁI 
II )ÑOÏC- HIEÅU VAÊN BAÛN 
Nhóm 1: Phân tích bức tranh thiên nhiên: 2 câu đầu 
-Tìm chi tiết, hình ảnh miêu tả bức tranh thiên nhiên 
-Nhận xét bức tranh thiên nhiên 
Nhóm 2: phân tích bức tranh cuộc sống con người: 2 câu cuối 
-Tìm chi tiết, hình ảnh miêu tả cuộc sống con người 
-Nhận xét về bức tranh cuộc sống con người 
Nâng cao: Nhận xét về con người và tâm hồn nhà thơ? 
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ, 
Quyện đ iểu quy laâm taàm tuùc thuï 
ï 
Böùc tranh thieân nhieân chieàu toái nôi nuùi röøng 
 Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng 
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không) 
-Cánh chim mỏi mệt sau một ngày kiếm ăn vất vả nhưng vẫn cố gắng bay về rừng 
 => Hình ảnh quen thuộc, đẹp, gợi buồn. 
 Không gian vắng lặng,bao la, khoáng đạt 
 Thời gian ngả về chiều 
“ Quyện điểu quy laâm taàm tuùc thuï” 
	 “ Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,” 
- Đám mây lẻ loi, cô đơn. 
 ( Từ láy ) -> trôi chậm chạp -> chuyển động nhẹ nhàng -> gợi sự êm ả, vắng lặng. 
“ Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng” 
	 “choøm maây troâi nhẹ giữa tầng khoâng” 
Nghệ thuật: 
Đối lập: hữu hạn >< vô hạn 
Lấy “động” tả “tĩnh” 
Bút pháp chấm phá, gợi nhiều hơn tả 
Màu sắc cổ điển  Nội dung 
Bức tranh thiên nhiên đẹp, lạnh lẽo đượm buồn. 
Hình tượng nhân vật trữ tình 
Buồn 
Yêu thiên nhiên 
Tâm hồn tinh tế nhạy cảm 
Tinh thần lạc quan 
Phong thái ung dung tự tại 
Đối chiếu 
Tương đồng : 
	 Cánh chim mỏi mệt sau một ngày Người tù cũng thấm mệt. 
	 Đám mây lẻ loi Người tù một mình trên đường giải đi . 
Tương phản : 
	 Cánh chim có mệt mỏi nhưng sẽ tìm được tổ ấm 
 	Chòm mây có cô đơn nhưng chúng tự do giữ bầu trời bao la còn người tù mất tự do. 
 Thấy rõ hơn vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh 
Sơn thoân thiếu nữ ma bao tuùc 
(Cô em xóm núi xay ngô tối, 
2) Böùc tranh cuộc sống 
Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàng 
Xay hết lò than đã rực hồng). 
-Cô em xóm núi xay ngô 
Điệp ngữ vắt dòng “ma bao túc-bao túc ma hoàn” 
+Động tác đều đều nặng nhọc 
+Sự kiên trì bền bỉ ham làm 
=>C ảnh lao động, sinh hoạt của con người khỏe khoắn, trẻ trung 
-Lò than hồng  + Không gian tràn đầy ánh sáng, ấm áp và niềm vui +C/s gia đình sum họp+Ước mơ trở về nước Từ “ hồng”: thi nhãn  
=> B ức tranh cuộc sống giản dị, ấm áp tình người. 
=>H ình tượng nhân vật trữ tình: 
Vui 
Yêu cuộc sống 
Yêu con người 
Tinh thần lạc quan 
	Hình tượng thơ luôn vận động theo chiều hướng đi từ : 
- 	 Bóng tối ra ánh sáng 
Buồn đến vui 
Cô đơn đến ám áp 
 Tinh thần hiện đại. 
III) CHỦ ĐỀ 
	 Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh: 
Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu con người. 
Tinh tế nhạy cảm trước thiên nhiên và lòng người. 
Lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng. 
Phong thái ung dung tự tại, ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt 
 Hoà hợp giữa chất trữ tình và chất thép 
IV) Tổng keát 
 	-Bài thơ thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại. 
	-”Chiều tối” là bài thơ tiêu biểu cho “ Nhật ký trong tù”, mang đặc điểm phong cách nghệ thuật thơ Hồ Chí Minh. 
 Tài năng và vẻ đẹp tâm hồn người lãnh tụ kính yêu của dân tộc. 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
Câu hỏi 
 Bài “Chiều tối” có tên chữ Hán là gì?(2) 
Trong “ Chiều tối” có mấy hình ảnh? (4) 
Hình tượng nhân vật trữ tình trong bài là ai?(9) 
Hai câu thơ đầu thể hiện rõ đặc điểm gì trong thơ HCM ?(7) 
Hai câu thơ cuối thể hiện rõ tinh thần gì trong thơ HCM ?(4) 
Thời điểm sáng tác bài” Chiều tối” (7) 
Nhãn tự của bài “ Chiều tối” (4) 
Cụm từ nào được lặp lại trong “Chiều tối”(8) 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
Home 
Câu hỏi củng cố 
Những biểu hiện cụ thể của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại trong bài thơ “ Chiều tối” của Hồ Chí Minh? 
Những biểu hiện cụ thể của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại trong bài thơ “ Chiều tối” của Hồ Chí Minh? 
Tinh thần hiện đại 
Bút pháp cổ điển 
Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật 
Đề tài “Chiều” 
Nhân vật trữ tình ung dung tự tại hoà hợp với thiên nhiên 
Bút pháp gợi nhiều hơn tả 
Bút pháp lấy sáng tả tối 
Bút pháp lấy điểm tả diện 
Lấy cái hữu hạn tả cái vô hạn 
Nhân vật trữ tình làm chủ tình huống 
Nhân vật trữ tình kiên cường bất khuất 
Hình tượng thơ vận động hướng về sự sống, ánh sáng, niềm vui 
Nhân vật trữ tình luôn lạc quan 
Chất thép 
Chất trữ tình 
M 
Ộ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
M 
Ộ 
1 
B 
Ố 
N 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
M 
Ộ 
1 
B 
Ố 
N 
2 
H 
Ồ 
C 
H 
Í 
M 
I 
N 
H 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
M 
Ộ 
1 
B 
Ố 
N 
2 
H 
Ồ 
C 
H 
Í 
M 
I 
N 
H 
3 
T 
R 
Ữ 
T 
Ì 
N 
H 
4 
5 
6 
7 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
M 
Ộ 
1 
B 
Ố 
N 
2 
H 
Ồ 
C 
H 
Í 
M 
I 
N 
H 
3 
T 
R 
Ữ 
T 
Ì 
N 
H 
4 
T 
H 
É 
P 
5 
6 
7 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
M 
Ộ 
1 
B 
Ố 
N 
2 
H 
Ồ 
C 
H 
Í 
M 
I 
N 
H 
3 
T 
R 
Ữ 
T 
Ì 
N 
H 
4 
T 
H 
É 
P 
5 
1 
0 
/ 
1 
9 
4 
2 
6 
7 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
M 
Ộ 
1 
B 
Ố 
N 
2 
H 
Ồ 
C 
H 
Í 
M 
I 
N 
H 
3 
T 
R 
Ữ 
T 
Ì 
N 
H 
4 
T 
H 
É 
P 
5 
1 
0 
/ 
1 
9 
4 
2 
6 
H 
Ồ 
N 
G 
7 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
M 
Ộ 
1 
B 
Ố 
N 
2 
H 
Ồ 
C 
H 
Í 
M 
I 
N 
H 
3 
T 
R 
Ữ 
T 
Ì 
N 
H 
4 
T 
H 
É 
P 
5 
1 
0 
/ 
1 
9 
4 
2 
6 
H 
Ồ 
N 
G 
7 
M 
A 
B 
A 
O 
T 
Ú 
C 
8 
1 
2 
3 
1 
5 
6 
7 
8 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Home 
Câu hỏi củng cố 
Những biểu hiện cụ thể của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại trong bài thơ “ Chiều tối” của Hồ Chí Minh? 
Những biểu hiện cụ thể của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại trong bài thơ “ Chiều tối” của Hồ Chí Minh? 
Tinh thần hiện đại 
Bút pháp cổ điển 
Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật 
Đề tài “Chiều” 
Nhân vật trữ tình ung dung tự tại hoà hợp với thiên nhiên 
Bút pháp gợi nhiều hơn tả 
Bút pháp lấy sáng tả tối 
Bút pháp lấy điểm tả diện 
Lấy cái hữu hạn tả cái vô hạn 
Nhân vật trữ tình làm chủ tình huống 
Nhân vật trữ tình kiên cường bất khuất 
Hình tượng thơ vận động hướng về sự sống, ánh sáng, niềm vui 
Nhân vật trữ tình luôn lạc quan 
Chất thép 
Chất trữ tình