Bài giảng Ngữ văn 11 - Tuần 4: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca) - Năm học 2022-2023 - Nhóm 3 - Trường THPT Nguyễn Trãi

NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
Nội dung của 
video là gì? 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
TIẾT 16,17 
BÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT 
Cao Bá Quát 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
1. Tác giả: 
- Cao Bá Quát (1809 ?–1855), tự Chu Thần, hiệu Cúc Đường, Mẫn Hiên. Người Bắc Ninh (nay là Hà Nội). 
- Cao Bá Quát là người có tài cao, nổi tiếng văn hay chữ tốt và có uy tín lớn trong giới trí thức đương thời (thần Siêu thánh Quát) 
- Ông là người có khí phách hiên ngang, có tư tưởng tự do, ôm ấp hoài bão lớn, mong muốn sống có ích cho đời. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
2. Văn bản: 
a. Hoàn cảnh sáng tác: 
-Hoàn cảnh trực tiếp: Trong những chuyến đi thi Hội ở Huế, nhà thơ đi qua nhiều tỉnh miền Trung như Quảng Bình, Quảng Trị đầy cát trắng và đã sáng tác bài thơ này. 
b. Thể loại: 
T hể ca hành( thơ cổ Trung Quốc được tiếp thu vào Việt Nam ). 
- Bối cảnh xh, thời đại: Chế độ pk nhà Nguyễn bảo thủ, trì trệ; chế độ thi cử rất nghiệt ngã, nhiều bất công. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 
1. Hình tượng bãi cát: 
a. Hình ảnh tả thực: 
- Bãi cát lại bãi cát dài” : dài, nối tiếp nhau như vô tận. 
- Đi một bước như lùi một bước”: Con đường khó đi, vượt qua phải gian nan, mệt mỏi, dễ nản chí . 
+ Đi trên bãi cát bị lún có cảm giác như bị lùi lại. 
+ So với đường đất, đi khó và mệt mỏi hơn. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 
1. Hình tượng bãi cát: 
b. Hình ảnh tượng trưng: 
- Hình tượng “bãi cát” và “đường đi” chỉ: 
+ Cuộc đời: nhà thơ nói riêng, cuộc sống rộng lớn nói chung khó khăn, gian khổ. 
+Đường đời: không bằng phẳng, lắm chông gai-con đường công danh. 
 Hình tượng bãi cát dài là biểu tượng của “đường đời” không bằng phẳng, đầy gian khổ, chông gai và “cuộc đời” mệt mỏi, chán nản, bế tắc. 
 Hình tượng bãi cát là một sáng tạo riêng, mới mẻ, độc đáo. 
-“Phía Bắc ... 
 Phía Nam ... 
 Vừa là khung cảnh gợi cảm giác ngột ngạt, bó buộc Vừa là biểu tượng cho ý niệm: cuộc đời bế tắc, ngột ngạt. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
2. Hình tượng “khách”-người đi trên bãi cát: 
a. Hoàn cảnh xuất hiện : 
Không gian: bãi cát dài bất tận đường xa, bị bao vây bởi núi sông, biển 
Thời gian: mặt trời lặn vẫn còn đi. 
Tình thế: Đi một bước như lùi một bước (đi trên cát chân bị lún xuống như lùi lại); không dừng được 
=> Sự tất tả, bươn chải dấn thân để mưu cầu công danh, sự nghiệp. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
2. Hình tượng “khách”-người đi trên bãi cát: 
b . Tâm trạng của khách: 
- Bãi cát lại bãi cát dài” 
+ Câu thơ: nhịp chậm rãi 
+ Từ lại : như nối tiếp, dài ra 
- Đi một bước như lùi một bước 
Mặt trời đã lặn chưa dùng được” 
+ Đường đi dài, lại khó khăn 
+ Giờ nghỉ ngơi mà phải tất tả 
 Câu thơ như tiếng thở dài ngao ngán, chán nản, mệt mỏi 
 Đó là lí do ngao ngán, chán nản, mệt mỏi. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
- “Không học được tiên ông phép ngủ, 
Trèo non lội suối giận khôn vơi ” 
+ Giọng thơ như lời trách móc 
+ Khách trách mình: tự hành hạ thân xác để theo đuổi công danh. 
- “Xưa nay phường danh lợi 
Tất tả trên đường đời 
Đầu gió hơi men thơm quán rượu 
Người say vô số tỉnh bao người” 
 Suy ngẫm của khách: kẻ ham danh lợi g iống như người đời thấy hơi rượu thì đổ xô đến bởi danh lợi cũng là thứ rượu làm say lòng người 
 Tự trách bản thân. 
 Khách chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
- “ Bãi cát dài ơi ” 
+ Câu hỏi tu từ “Tính sao đây? “ cũng là câu cảm thán thể hiện tâm trạng băn khoăn, d a y dứt giữa việc đi tiếp hay dừng lại. 
+ Khúc đường cùng : ý nghĩa biểu tượng → nỗi tuyệt vọng của tác giả. 
 Hoang mang, bế tắc, tuyệt vọng. 
- “ Anh đứng làm chi trên bãi cát ?..” 
+ Xoáy sâu vào những nỗi niềm đớn đau, day dứt, giằng xé nội tâm của nhân vật trữ tình. 
+ Lời thức tỉnh, giục giã bản thân của người đi trên cát phải quyết định dứt khoát, tìm con đường đi mới cho cuộc đời. 
 Hỏi cuộc đời, hỏi XH, hỏi chính bản thân mình . 
Hình tượng kẻ sĩ cô độc, lẻ loi đầy trăn trở nhưng kì vĩ, vừa quả quyết vừa tuyệt vọng trên con đường đi tìm chân lí đầy chông gai. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
III . TỔNG KẾT 
1. Nghệ thuật: 
- Sử dụng thơ cổ thể; hình ảnh có tính biểu tượng. 
- Thủ pháp đối lập, sáng tạo trong dùng điển tích. 
2. Ý nghĩa văn bản: 
Bài thơ là khúc bi ca mang đậm tính nhân văn của mộtcon người cô đơn, tuyệt vọng trên đường đời. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
LUYỆN TẬP 
HS làm việc cá nhân trả lời câu hỏi và thảo luận nhóm để hoàn thiện sơ đồ tư duy bài học. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
VẬN DỤNG 
Sau khi học xong bài thơ, em thử lí giải tại sao CBQ lại khởi nghĩa chống lại triều đình nhà Nguyễn? Em rút ra được bài học gì cho bản thân sau khi học xong tác phẩm này. 
- Xuất phát từ bản thân: Là con người học rộng, biết nhiều Nhận thấy sự xuống cấp của xã hội phong kiến nên muốn thay đổi cuộc sống để tạo ra một xã hội mới, trọng dụng người tài. 
- Xuất phát từ xã hội: thực trạng xã hội phong kiến khủng hoảng trầm trọng. 
NGỮ VĂN 11 - TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI 
Xin cám ơn!