Giáo án Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 58+60: Đọc văn "Chí Phèo" - Năm học 2020-2021

Ngày soạn: 16/11/2020
Tiết 58, 59, 60: Đọc văn
 TRUYỆN NGẮN “CHÍ PHÈO”- Nam Cao 
A. Mục tiêu bài học:
- Hiểu và phân tích được các nhân vật, đặc biệt là Chí Phèo, từ đó thấy được giá trị hiện thực, nhân đạo sâu sắc của tác phẩm.
- Hình thành kỹ năng đọc – hiểu thể loại truyện ngắn hiện đại
B. Hình thức, phương pháp, kỹ thuật dạy học: 
* Phương pháp: Thuyết trình, Đàm thoại, Nêu vấn đề, nhóm
* Kỹ thuật dạy học: KT động não, tư duy, tia chớp, thảo luận viết
C. Chuẩn bị:
1. Giáo viên: SGK, SGK, Giáo án,Chuẩn KTKN
2. Học sinh: SGK, Vở ghi, Vở soạn, dàn ý
D. Tiến trình bài dạy:
1. Ổn định tổ chức :
Ngày
Tiết
Lớp
Sĩ số
HS vắng
11A4
11A5
11A6
11A9
2.Kiểm tra bài cũ : 
Những nét đặc sắc trong PCNT của Nam Cao
Trả lời 
- Là nhà văn có phong cách nghệ thuật độc đáo:
+ Đặc biệt quan tâm đến đời sống tinh thần của con người.
+ Biệt tài phát hiện, miêu tả, phân tích tâm lí nhân vật.
+ Rất thành công trong ngôn ngữ đối thoại và độc thoại nội tâm.
+ Kết cấu truyện thường theo mạch tâm lí linh hoạt, nhất quán và chặt chẽ.
+ Cốt truyện đơn giản, đời thường nhưng lại đặt ra vấn đề quan trọng sâu xa, có ý nghĩa triết lí về cuộc sống và con người xã hội. 
à Ngòi bút của ông lạnh lùng, tỉnh táo, nặng trĩu ưu tư và đằm thắm yêu thương. Nam Cao được đánh giá là nhà văn hàng đầu trong nền Văn học Việt Nam thế kỷ XX.
Lấy VD minh chứng
3. Bài mới:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
* Hoạt động 1.GV hướng dẫn HS tìm hiểu những nét chung về tác phẩm Chí Phèo.
HS đọc tiểu dẫn SGK.
GV hướng dẫn tóm tắt nội dung chính.
- Em hiểu tên của 3 nhan đề tác phẩm như thế nào?
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập:
HS tóm tắt truyện. 
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ
Bước 3: HS trình bày.
Bước 4: GV nhận xét, chuẩn hóa kiến thức.
* Hoạt động 2.
Hướng dẫn tìm hiểu nội dung của truyên .
Hình ảnh làng Vũ Đại và nhân vật Bá Kiến.
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- Hình ảnh làng Vũ Đại được tác tác giả miêu tả như thế nào? Em có nhận xét như gì?
 - Nhân vật nào đại diện cho giai cấp thống trị? Nhân vật nào đại diện cho giai cấp bị trị? 
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ
Bước 3: HS báo cáo kết quả.
Bước 4: GV nhận xét, chuẩn hóa kiến thức.
Trao đổi cặp ( theo bàn ). 
Đại diện cặp trả lời.GV chuẩn xác kiến thức. Cho điểm.
- Đọc và tìm những chi tiết miêu tả chân dung bá Kiến: Về ngoại hình, tính cách bản chất ? ( Chú ý cái cười, giọng nói ) 
Nét điển hình trong tính cách của Bá là gì? Bá Kiến là con người như thế nào?
Nhân vật Chí Phèo
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:Gv chia lớp thành 4 nhóm
- Cách vào truyện của Nam Cao có gì độc đáo? 
+ Nhóm 1:
- Vì sao Chí Phèo đi tù? Sau khi ra tù Chí Phèo là người như thế nào? 
- Em hãy phác hoạ chân dung nhân vật Chí sau khi ở tù về? 
- Em có nhận xét như thế nào về sự thay đổi của Chí Phèo?
- Ý nghĩa tố cáo từ cuộc đòi của Chí Phèo tha hóa của Chí Phèo?
+ Nhóm 2.
 Những gì diễn ra trong tâm hồn Chí sau cuộc gặp gỡ với Thị Nở? 
- Hình ảnh bát cháo hành có ý nghĩa như thế nào?
 + Đối với Chí Phèo?
 + Tình cảm của tác giả?
Gv giảng:
 Lần đầu tiên được một người khác cho. Lần đầu tiên Chí được hưởng sự chăm sóc bởi bàn tay của một người đàn bà. Ngoài 40 tuổi đầu mà đây là lần đầu tiên Chí được ăn cháo hành. Hương vị cháo hành hay hương vị tình yêu thương mộc mạc chân thành đã làm cho hắn cảm động: Hai con mắt ươn ướt...
àThị Nở chính là thiên sứ dẫn đường cho Chí đến với cuộc sống con người, giúp Chí có sức mạnh hoàn lương, đánh thức phần sâu kín nhất tâm hồn Chí cái bản chất đẹp đẽ của người nông dân lao động bị che lấp, vùi dập bấy lâu nay mà không tắt.
 Tình yêu hé mở con đường thành người. Chí hồi hộp hi vọng. Nhưng bị chặt đứng. Bà cô Thị không cho phép Thị lấy hắn. Chí rơi vào bi kịch tâm hồn đau đớn bị cự tuyệt quyền làm người, Chí tiếp tục bị xã hội vứt bỏ.
+ Nhóm 3.
Nguyên nhân nào Chí bị cự tuyệt? 
 Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo sau khi bị Thị Nở từ chối? Vì sao Chí Phèo lại có hành động như vậy?
- Ý nghĩa hành động đâm chết Bá Kiến và tự xác của Chí Phèo?
+ Nhóm 4. Hãy nêu ý nghĩa 3 câu nói của Chí phèo khi đứng trước Bá Kiến?
- Tao muốn làm người lương thiện!Tiếng kêu tuyệt vọng của người cùng đường, đó cũng là lời cầu cứu của con người bị cự tuyệt quyền làm người.
- Ai cho tao lương thiện?Một sự thật phũ phàng và vô cùng đớn đau của một Con Người mà lại không được làm người.
- Tao không thể là người lương thiện nữa.Lời xác nhận sự thật. 
- Nêu những nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ.
Bước 3: Các nhóm cử đại diện trình bày, nhóm khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: GV nhận xét, chuẩn hóa kiến thức.
Qua bài học, em hãy rút ra ý nghĩa của tác phẩm?
Hoạt động 3:
 Gv hướng dẫn học sinh tổng kết. 
Đọc phần ghi nhớ SGK.
I. Tìm hiểu chung: 
- Đầu tiên tác phẩm được đặt tên là Cái lò gạch cũ → sự quẩn quanh bế tắc.
- Lúc in nhà xuất bản tự ý đổi tên là Đôi lứa xứng đôi. →nhấn mạnh mối tình Chí Phèo- Thị Nở.
 - Sau cách mạng tác phẩm được tái bản và được đổi tên một lần nữa Chí Phèo.→ nhấn mạnh nhân vật Chí Phèo.
II. Đọc- hiểu:
 1. Nội dung:
 1.1. Làng Vũ Đại - hình ảnh thu nhỏ của xã hội nông thôn Việt Nam trước Cách mạnh tháng Tám.
- Toàn bộ truyện Chí Phèo diễn ra ở làng Vũ Đại. Đây chính là không gian nghệ thuật của truyện.
- Làng này dân “không quá hai nghìn người, xa phủ, xa tỉnh” nằm trong thế “quần ngư tranh thực”
- Có tôn ti trật tự nghiêm ngặt
- Mâu thuẫn giai cấp gây gắt, âm thầm mà quyết liệt, không khí tối tăm , ngột ngạt.
- Đời sống của người nông dân vô cùng khổ cực bị đẩy vào đường cùng không lối thoát, bị tha hóa.
 1.2. Nhân vật Bá Kiến 
- Bốn đời làm tổng lí “ Uy thế nghiêng trời”
- Giọng nói, cái cười mang tính điển hình cao: tiếng quát “rất sang”, “cái cười Tào Tháo”
- Thao túng mọi người bằng cách đối nhân xử thế và thủ đoạn mềm nắn rắn buông.
- Khôn róc đời, biết dìm người ta xuống sông, nhưng rồi lại biết dắt người ta lên để phải đền ơn. Biết đập bàn đòi lại 5 đồng nhưng rồi cũng biết trả lại 5 hào vì thương anh túng quá.
- Bá dựng lên quanh mình một thế lực vững trãi để cai trị và bóc lột, giẫm lên vai người khác một cách thật tinh vi.
- Bá có đủ thói xấu xa: Háo sắc, ghen tuông, sợ vợ, hám quyền lực. Lão làm tha hoá và làm tan nát bao nhiêu cuộc đời con người lương thiện.
=> Bá Kiến tiêu biểu cho giai cấp thống trị: có quyền lực, gian hùng, nham hiểm.
 1.3. Hình tượng nhân vật Chí.
 a. Trước khi ở tù.
- Hoàn cảnh xuất thân: không cha, không mẹ, không nhà, không cửa, không một tấc đất cắm dúi cũng không có, đi ở hết nhà này đến nhà khác. Cày thuê cuốc mướn để kiếm sống.
- Từng mơ ước: có một ngôi nhà nho nhỏ, chồn cày thuê cuốc mướn → Chí Phèo là một người lương thiện.
- Năm 20 tuổi: đi ở cho nhà cụ Bá Kiến. Bị bà ba Bá Kiến gọi lên dấm lưng, bóp chân Chí cảm thấy nhục chứ yêu đương gì→ biết phân biệt tình yêu chân chính và thói dâm dục xấu xa. Là người có ý thức về nhân phẩm.
=> Chí Phèo có đủ điều kiện để sống cuộc sống yên bình như bao người khác. 
 b Sau khi ở tù.
- Nguyên nhân: vì Bá Kiến ghen với vợ hắn.
- Chế độ nhà tù thực dân đã biến Chí trở thành lưu manh, có tính cách méo mó và quái dị. Chí trở thành con quỉ dữ của làng Vũ Đại.
- Hậu quả của những ngày ở tù:
 + Hình dạng: biến đổi thành con quỷ dữ “Cái đầu trọc lốc, hàm răng cạo trắng hớn, cái mặt thì câng câng đầy những vết sứt sẹo, hai con mắt gườm gườm..”
→ Chí Phèo đã đánh mất nhân hình.
 + Nhân tính: du côn, du đãng, triền miên trong cơn say, đập đầu, chửi bới, phá phách và làm công cụ cho Bá Kiến.
→ Chí Phèo đã đánh mất nhân tính.
=> Chí đã bị cướp đi cả nhân hình lẫn nhân tính. Bị biến chất từ một người lương thiện thành con quỉ dữ. Chí điển hình cho hình ảnh người nông dân lao động bị đè nén đến cùng cực, và cũng là một nhân chứng tố cáo chế độ thực dân phong kiến đã cướp đi quyền làm người của Chí.
 c. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở:
- Tình yêu thương mộc mạc, chân thành của Thị Nở- người đàn bà xấu như ma chê quỷ hờn, lại dở hơi ấy đã đánh thức bản chất lương thiện của Chí Phèo.
- Chí Phèo đã thức tỉnh.
 + Về nhận thức: Nhận biết được mọi âm thanh trong cuộc sống.
 + Nhận ra bi kịch trong cuộc đời của mình và sợ cô đơn, cô độc đối với Chí Phèo “ cô độc còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”.
 + Về ý thức: Chí Phèo thèm lương thiện và muốn làm hòa với mọi người. 
- Hình ảnh bát cháo hành là hình ảnh độc đáo, chân thật và giàu ý nghĩa:
 + Lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng Chí được ăn trong tình yêu thương và hạnh phúc.
=> Chí Phèo đã hoàn toàn thức tỉnh, Chí đang đứng trước tình huống có lối thoát là con đường trở về với cuộc sống của một con người. Cái nhìn đầy chiều sâu nhân đạo của nhà văn.
d. Bi kịch bị cự tuyệt:
- Nguyên nhân: do bà cô Thị Nở không cho Thị lấy Chí Phèo → định kiến của xã hội .
- Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo:
 + Lúc đầu: Chí ngạc nhiên trước thái độ của Thị Nở
 + Sau Chí hiểu ra mọi việc: ngẩn người, nắm lấy tay Thị Nở, bị Athij xô ngã, cChis thấy hơi cháo hành nhưng lại tuyệt vọng Chí uống rượu và khóc “rưng rứt”, xách dao đên nhà Bá Kiến đâm chết Bá Kiến và tự xác.
- Ý nghĩa hành động đâm chết Bá Kiến và tự xác của Chí:
 + Đâm chết Bá Kiến là hành động lấy máu rửa thù của người nông dân thức tỉnh về quyền sống.
 + Cái chết của Chí Phèo là cái chết của con người trong bi kịch đau đớn trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống làm người. 
2. Nghệ thuật:
- Xây dựng nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo.
- Ngôn ngữ giản dị, diễn đạt độc đáo.
- Kết cấu truyện mới mẻ, tưởng như tự do nhưng lại rất chặt chẽ, lôgic.
- Cốt truyện và các tình tiết hấp dẫn, biến hóa giàu kịch tính.
3. Ý nghĩa văn bản:
“ Chí Phèo” tố cáo mạnh mẽ xã hội thuộc địa phong kiến tàn bạo đã cướp đi nhân hình lẫn nhân tính của người nông dan lương thiện đồng thời nhà văn phát hiện và khẳng định bản chất tốt đẹp của con người ngay cả khi học đã biến thành quỷ dữ.
III. Tổng kết: 
Ghi nhớ.:SGK.
4. Củng cố:
Tóm tăt tác phẩm. Phân tích diễn biến tâm lí và hành động của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở cho đến khi tự sát.
5. Hướng dẫn về nhà
Tìm đọc trọn vẹn tác phẩm “ Chí Phèo”
Soạn bài mới theo phân phối chương trình.
 Ngày 1 tháng 12 năm 2019
 	 KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM
 	 Nguyễn Bích Thủy