Bài giảng Ngữ văn 11 - Hạnh phúc của một tang gia

CHÀO MỪNG CÁC THẦY, CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH ĐẾN VỚI BUỔI HỌC HÔM NAYĐẾN DỰ GIỜ NGỮ VĂN VỚI LỚP 11A5nhiÖt liÖt Chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o! Tiết 44 - 45HẠNH PHÚCỦA MỘT TANG GIA ( Trích: Số đỏ ) Vũ Trọng PhụngHạnh phúc của một tang gia (tiếp )A. Tìm hiểu chungI. Về tác giảII. Về tác phẩm và đoạn tríchB. Đọc - hiểu văn bảnI.Đọc, giải thích từ khóII. Bố cụcIII. Tìm hiểu chi tiết văn bản 1. Nhan đề trào phúng 2. Tình huống truyện trào phúngTiết 44 – 45:Hạnh phúc của một tang giaTang gia > Điều bất hạnh, đau đớn- Là sự sung sướng vì cảm thấy đạt được ý nguyện- Là sự mất mát ngoài ý muốn- Là điều may mắn, tốt đẹp, ai cũng chờ mong- Là quy luật thông thường của cuộc đời- Là cái xuất hiện đột ngột, không theo quy luậtMâu thuẫn trào phúng trong chương truyện. Tình huống trào phúng trong đoạn tríchCụ cố tổ của nhà cố Hồng qua đờiChi tiếtNguyên nhân cái chết được mong chờ+ “ Ông cụ già ấy chết thật”+ “ Ông già hơn 80 tuổi phải chết một cách bình tĩnh + Cái chết kia đã làm cho nhiều người sung sướng lắm...+ Cái chết của ông cụ già đáng chết... - Di chúc của cụ sẽ đi vào thời kì thực hành chứ không còn là lí thuyết viển vông nữa - Gia tài kếch sù của cụ sẽ được chia cho con cháuMột cái chết đang được mong chờ từ lâu bởi những người thân của cụ. Sự ra đi của cụ trở thành niềm vui, niềm hạnh phúc của con cháu.-> Tình huống cười ra nước mắt trong đoạn tríchHạnh phúc của một tang gia (tiếp )A. Tìm hiểu chungI. Về tác giảII. Về tác phẩm và đoạn tríchB. Đọc - hiểu văn bảnI.Đọc, giải thích từ khóII. Bố cụcIII. Tìm hiểu chi tiết văn bản 1. Nhan đề trào phúng 2. Tình huống truyện trào phúng 3. Nội dung trào phúng – Cảnh đám ma gương mẫu 3.1. Cảnh chuẩn bị gương mẫu 3.2. Cảnh tổ chức gương mẫu: a. Nghi lễ và không khí đám tang gương mẫu b. Những người tham dự gương mẫu b1. Những người trong tang gia – Bộ mặt gia đình b2. Những người ngoài tang gia – Diện mạo xã hội * Chân dung cá nhân * Chân dung đám đông c. Cảnh đưa đám và hạ huyệt gương mẫuIII. Tổng kếtTiết 44 – 45:3. Nội dung trào phúng - cảnh đám ma gương mẫu3.1. Cảnh chuẩn bị đám ma gương mẫu: Ba hôm sau, ông cụ già chết thật.Cả gia đình ấy đã nhao lên mỗi người một cách, đi gọi từ ông lang băm Tây cho đến ông lang băm Ðông, già và trẻ, để thực hành đúng cái lý thuyết “nhiêù thầy thối ma” .Ðiều băn khoăn của con cụ, ông Văn Minh, chỉ là mời luật sư đến chứng kiến cái chết của ông nội mà thôi. Thế là từ nay mà đi cái chúc thư kia sẽ vào thời kỳ thực hành chứ không còn là lý thuyết viển vông nữa......... Bọn con cháu vô tâm ai cũng sung sướng thoả thích... người ta tưng bừng vui vẻ đi đưa giấy cáo phó, gọi phường kèn, thuê xe đám ma, vân vân... Tối hôm ấy, khách khứa đến hỏi thăm, phúng viếng, chia buồn tấp nập...Sáng hôm sau, đúng 7 giờ thì cất đám .....Ba hôm sau, ông cụ già chết thật.Cả gia đình ấy đã nhao lên mỗi người một cách, đi gọi từ ông lang băm Tây cho đến ông lang băm Ðông, già và trẻ, để thực hành đúng cái lý thuyết “nhiêù thầy thối ma” .Ðiều băn khoăn của con cụ, ông Văn Minh, chỉ là mời luật sư đến chứng kiến cái chết của ông nội mà thôi. Thế là từ nay mà đi cái chúc thư kia sẽ vào thời kỳ thực hành chứ không còn là lý thuyết viển vông nữa......... Bọn con cháu vô tâm ai cũng sung sướng thoả thích... người ta tưng bừng vui vẻ đi đưa giấy cáo phó, gọi phường kèn, thuê xe đám ma, vân vân... Tối hôm ấy, khách khứa đến hỏi thăm, phúng viếng, chia buồn tấp nập...Sáng hôm sau, đúng 7 giờ thì cất đám .....3.1. Cảnh chuẩn bị đám ma gương mẫu: + Người ta nhao lên đi mời thầy lang + Mời luật sư đến chứng kiến+ Tưng bừng, vui vẻ đi đưa giấy cáo phó, gọi phường kèn, thuê xe đám ma+ Nhốn nháo, hỗn loạn vì chưa có lệnh phát phục - Nhận xét:- Cảnh tượng: Một cảnh tượng nhộn nhịp, tưng bừng, tấp nập, hỗn loạn, như chuẩn bị cho một ngày hội lớn đầy niềm vui.3.2. Cảnh tổ chức đám ma gương mẫu:a. Nghi lễ và không khí đám tang gương mẫu:- Nghi lễ: Theo cả 3 lối: Ta, Tàu, Tây...- Không khí: Tưng bừng, rộn rã, nhộn nhịp... => Cả nghi lễ và không khí đám hiếu đều bất bình thường. Không hề có một sự trang nghiêm, thành kính, đau buồn... mà thay vào đó là một sự hổ lốn, tạp nham, lòe loẹt, om sòm, ầm ĩ ...36b. Những người tham dự gương mẫu:b1. Những người trong tang quyến – Bộ mặt gia đình:HOẠT ĐỘNG NHÓMNhóm 1: Trình bày về biểu hiện của ông bà cố HồngNhóm 2: Trình bày về Vợ chồng Văn Minh và ông PhánNhóm 3: Trình bày về cô Tuyết và cậu tú TânMQH với cụ cố tổBiểu hiện trong đám tangNhận xétÔng cố Hồng........................... .. ......... .. Lời nói: . ....................................................................................... Hành động, việc làm: .. ....................................... .. .. . ..Gắt gỏng ( 1872 câu ): “ Biết rồi, khổ lắm, nói mãi ” + Nằm hút thuốc phiện + Mơ màng nghĩ đến việc diễn sự già cả trong tang lễ của bố mình để được khen ngợi=> Người con bất hiếu, ngu dốt, háo danh, hủ lậu, vô tình, vô trách nhiệm. Con trai trưởng37MQH với cụ cố tổBiểu hiện trong đám tangNhận xétBà cố Hồng........................... .. ......... .. Thái độ: . ....................................................................................... .. ....................................... . . . Con dâu trưởng+ Cảm động vì Xuân tóc đỏ đến viếng+ Sung sướng vì Xuân đã mang 2 vòng hoa to và 6 xe chở sư sãi đến, góp thêm phần long trọng cho đám tang. Người con dâu bất hiếu, giả dối, háo danhb. Những người tham dự gương mẫu:b1. Những người trong tang quyến – Bộ mặt gia đình:HOẠT ĐỘNG NHÓMNhóm 1: Trình bày về biểu hiện của ông bà cố HồngNhóm 2: Trình bày về Vợ chồng Văn Minh và ông PhánNhóm 3: Trình bày về cô Tuyết và cậu tú TânMQH với cụ cố tổBiểu hiện trong đám tangNhận xét Văn Minh chồng.............................. .. ......... .. Thái độ:. ....................................................................................................Hành động, việc làm: ... ... ............................................................. .. .. ... Suy nghĩ: ....... .. .............................................................................. . ..Phân vân, đăm chiêu, băn khoăn ++ Vò đầu, rứt tóc, ra vẻ đau khổ, bối rối lắm++ Mời luật sư đến chứng kiến cái chết của ông nội+ Chúc thư của ông nội đã đi vào thời kì thực hành+ Lo cách xử trí với XuânKhông hề có một chút lo nghĩ về cái chết của ông nội. - Một đứa cháu vụ lợi, giả dối, bất nhân, vô đạo đức.Cháu đích tônMQH với cụ cố tổBiểu hiện trong đám tangNhận xétVăn Minh vợ.............................. .. ......... .. . .......................................- Thái độ: ......................................................... ............................................................. . .. . .. Cháu dâu trưởngSốt cả ruột ++ Mãi chưa được mặc đồ xô gai tân thời ++ Chưa được lăng xê mẫu tang phục táo bạoHám lợi, nhố nhăng, vô đạo đức, coi đám tang là hội diễn thời trang tang.MQH với cụ cố tổBiểu hiện trong đám tangNhận xétÔng Phán mọc sừng.............................. .. ......... .. Thái độ:. .................................................................................................... ... .............................................. ...................................................................... .. ... .. - Hành động, việc làm: ..................... .. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Cháu rể Vô cùng sung sướng tự hào + Khóc oặt người đi: Hứt! Hứt! Hứt, - Vô cùng đau khổ. + Dấm dúi thanh toán nốt cho Xuân, ngay trên bờ huyệt của cụ cố Tổ.+ Vì giá trị của đôi sừng vô hình trên đầuCon người mất nhân cách, vô liêm sỉ, đê tiện, giả dối bất nhân+ Vì được bố vợ ( cụ cố Hồng ), hứa chia thêm cho vài ngàn bạc.b. Những người tham dự gương mẫu:b1. Những người trong tang quyến – Bộ mặt gia đình:HOẠT ĐỘNG NHÓMNhóm 1: Trình bày về biểu hiện của ông bà cố HồngNhóm 2: Trình bày về Vợ chồng Văn Minh và ông PhánNhóm 3: Trình bày về cô Tuyết và cậu tú TânMQH với cụ cố tổBiểu hiện trong đám tangNhận xétCô Tuyết........................... .. ......... .. Biểu hiện bề ngoài: .. . .. .................................................................................................................................................. ... ................... Trong lòng: .. ............................................................................ .. .. .. . .. . .Cháu gái+ Mặc y phục Ngây thơ hở hang, lố lăng + Buồn lãng mạn	 + Liếc mắt đưa tình với Xuân khi hắn tới đưa đám+ Đau khổ muốn tự tử được vì không thấy Xuân đến phúng viếng+ Ngầm chứng minh với thiên hạ cô mới đánh mất nửa chữ TrinhCô gái mới lớn hư hỏng, lố lăng, mất nếtMQH với cụ cố tổBiểu hiện trong đám tangNhận xét Cậu tú Tân.............................. .. ......... .. Thái độ:. .................................................................................................... .............................................................- Hành động, việc làm: ... .. .. ... .. .............................................................................. Cháu nộiSướng điên người lên vì có dịp dùng máy ảnh+ Chạy lăng xăng chụp ảnh+ Luộm thuộm, nhếch nhác bắt bẻ mọi người diễn vẻ đau khổ để chụp ảnh kỉ niệm lúc hạ huyệtMột đứa trẻ con thiếu hiểu biết, ngu dốt, nhố nhăng... coi đám tang là một sân chơi, để thử tay nghề. 34Nhân vậtMQH với cụ cốTrước cái chết của cụ cốNhận xét chung về gia đình cố HồngÔ.cố HồngCô TuyếtBà V. MinhÔ. V. MinhBà cố HồngÔng PhánTú TânCháu traiCháu gáiCháu rểCháu dâuCháu traiCon dâuCon traiVui sướngVui sướngSung sướngVui mừngVui mừngSung sướngVui mừng- Con cháu không một ai khóc thương cụ cố tổ. Mỗi người đều có cho mình một niềm vui riêng từ cái chết của cụ - Một đại gia đình bất hiếu, vô đạo đứcb. Những người tham dự gương mẫu:b1. Những người trong tang quyến – Bộ mặt gia đình:b2. Những người ngoài tang quyến – Diện mạo xã hội thời đó:* Chân dung các cá nhân:MQH với tang giaBiểu hiện trong đám tangNhận xétÔng Typn.............................. .. ......... .. Thái độ:. .................................................................................................... ............................................................. ..- Mục đích: ... ... .. .............................................................................. Là họa sĩ thiết kế mẫu của tiệm may Âu HóaRất bực mình vì mãi không được thấy những sự chế tạo của mình ra mắt công chúngXem bộ sưu tập trang phục tang ra mắt và xem báo chí phê bình ra sao.Một con người hám lợi, háo danh, vô văn hóa.MQH với tang giaBiểu hiện trong đám tangNhận xétXuân .............................. .. ......... .. Bề ngoài:. ................................................................................................ ...............................................................- Bên trong: . . . ... .. .............................................................................. .. Là ân nhân của gia đình cố HồngMang vòng hoa đến viếng và đưa đámThằng lưu manh ma mãnh, khôn lỏi, tàn nhẫn ..Xuân đến để thanh toán nợ nần với Phán- Để phô trương thanh danh: đốc tờ, nhà báo góp phần long trọng cho đám tangMQH với tang giaBiểu hiện trong đám tangNhận xétSư cụ Tăng Phú.............................. .. ......... .. Thái độ::. ........................................................................................................................................ Bề ngoài: ... Bên trong............................ ..Chủ biên báo Gõ mõSung sướng, vênh váoĐến đưa đám- Đến đám tang không phải để chia buồn với gia chủKhoe thành tích đánh đổ hội Phật giáo- Không phải một nhà sư đúng nghĩa mà là một tên lưu manh giả danh trí thức, sư sãi trơ trẽn, vô đạo đứcb. Những người tham dự gương mẫu:b1. Những người trong tang quyến – Bộ mặt gia đình:b2. Những người ngoài tang quyến – Diện mạo xã hội thời đó:Chân dung các cá nhân:Chân dung đám đông:MQH với tang giaBiểu hiện trong đám tangNhận xétHàng phố.............................. .. ........... .. .. . ... ........................................................................................................................................................................ ... .. .. ............... .. ... .. .. .. ...+ Nhốn nháo khen đám ma toHọ đến không phải để ĐƯA TiỄN người đã khuất mà là để XEM đám ma. Họ không hề có sự tiếc thương, đau buồn – Những con người vô tâm, mải chạy theo lối sống mớiHàng xóm, láng giềng+ Chú ý đặc biệt vào những kiểu quần áo tang của tiệm may Âu HóaMQH với tang giaBiểu hiện trong đám tangNhận xétNhững ông tai to mặt lớn trong xã hội thượng lưu.................................................................................... . .. ..- Hình thức bên ngoài: ........................... . . ... .........................- Thái độ: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .......... .. .. ..................................................................................................Bạn cụ Cố Hồng+ Mang theo đầy đủ huy chương trên ngực+ Trên mặt thì đủ các kiểu râu ria chải chuốtHọ vô cùng cảm động, vì trông thấy làn da trắng thập thò trên cánh tay và ngực của con gái bạn mình.Một đám người, hợm hĩnh, bệnh hoạn, dâm đãng .Họ không đến chia buồn mà đến khoe thành tích và kiểu râu MQH với tang giaBiểu hiện trong đám tangNhận xétTrai thanh gái lịch................................................................................................ . .. ............................- Hình thức bên ngoài: . . ... .........................- Bên trong: ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .......... .. .. ..................................................................................................Họ là bạn cô Tuyết, bà Văn Minh, cô Hoàng Hôn, bà Phó ĐoanNhững con người tân thời, thanh lịch, thuộc tầng lớp thượng lưu, đến đưa đám với những gương mặt buồn rầu.Chúng biến đám tang thành nơi hẹn hò nhau, chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau Một đám người nhố nhăng, vô học, vô văn hóa, vô đạo đức MQH với tang giaBiểu hiện trong đám tangNhận xétCảnh sát...................................................................................................................................................................................... . .. .- Thái độ: ... . . ... ............................................................................................................................................................................................................. ................................ .. ...............................................................................................................................................................Là những người được thuê đến để giữ trật tự cho đám maSung sướng cực điểm vì có việc làm, có tiền-> Chúng làm việc hết lòng, mẫn cán, nhiệt huyết.Chúng đến đám tang vì tiền chứ không phải để chia buồn – Lũ người thực dụng, kiếm tiền bằng mọi giáDiện mạo xã hộiNhân vật Mục đích tham dự đám tang Nhận xét chung về diện mạo xã hội Chân dung cá nhânÔng TypnRa mắt trang phụcXuân đốc tờ, nhà báoThanh toán nợ nầnSư cụ Tăng PhúKhoe thành tíchChân dung tập thểHàng phốXem đám ma toNhững ông tai to mặt lớnKhoe danh, khoe râu ria Giai thanh gái lịchHẹn hòCảnh sátLàm thuê kiếm tiềnTất cả họ đều vì mục đích riêng, không có bất kì một ai thương tiếc người đã khuất, thể hiện sự xuống cấp của đạo đức xã hội Bộ mặt gia đìnhDiện mạo xã hộiThành 	viên tang giaNhận xétChân dungNhận xétKhông một ai khóc thương cụ cố tổ. Mỗi người đều có cho mình một niềm vui riêng từ cái chết của cụ và niềm vui chung từ tiền cụ để lại.Cá nhânTập thểTất cả đều vui vẻ và đều có mối quan tâm riêng, không có bất kì một ai thương tiếc người đã khuất, không ai đau buồn khi tham dự đám tangÔng cố HồngÔng TypnHàng phốBà cố HồngXuânNhững ông tai to mặt lớnVăn Minh chồngSư cụ Tăng PhúGiai thanh gái lịchVăn Minh vợCảnh sátÔng PhánTú TânTuyếtTừ gia đình ra xã hội, từ cá nhân đến tập thể...tất cả đều không một ai đau buồn trước sự ra đi của người quá cố, chứng tỏ sự suy đồi, bại hoại về đạo đức, văn hóa truyền thống và nhân cách của tầng lớp thượng lưu trong xã hội Việt Nam thời kì đó.b. Cảnh đưa đám và hạ huyệt gương mẫu:Cảnh đưa đámViễn cảnhCận cảnhNhận xétÂm thanh: Hình ảnh:- Hình ảnh: Tiếng kèn Ta, Tây, Tàu, tiếng khóc lóc mỉa mai, tiếng trò chuyện vui vẻ ý nhị, tiếng nhận xét phê bình . + Vài trăm câu đối, vài ba trăm người đi đưa + Đám cứ điAi cũng mang gương mặt buồn song mỗi người có mối quan tâm riêng của mình, không ai để tânm đến cụ cố tổ lạnh ngắt trong quan tài. ( Người ta chuyện trò về một cái tủ mới sắm, cái áo mới may, hẹn hò, phê bình Xuân .)Một đám rước, đám hội lòe loẹt, om sòm chứ không phải là một nghi lễ trang trọng, tang thương để tiễn đưa người quá cố.Cảnh hạ huyệtHình ảnhÂm thanhNhận xét+ Tú Tân lôi thôi, luộm thuộm chỉ đạo tang gia diễn kịch + Thợ ảnh dẫm đạp lên cả mồ mả xung quanh để chụp ảnh cho khỏi giống nhau + Cố Hồng ho khạc mếu máo đến ngất đi + Phán nhanh tay thanh toán cho Xuân + Xuân đi tìm sư cụ Tăng Phú bị lạcHứt! Hứt! Hứt -tiếng khóc nhằm che giấu nụ cười nên không ra khóc mà cùng chẳng ra cười. Cuối cùng Phán chỉ có thể bật ra những âm thanh lạ lùng, méo mó...Một cảnh tượng nhốn nháo, hỗn tạp, xô bồ, ầm ĩ, vô nhân đạo ... được đẩy lên đến đỉnh điểm. Cả một xã hội nhố nhăng, suy đồi được gắn mác Âu Hóa, Văn Minh, Tiến Bộ, Dân Chủ, Công Bằng... Cảnh đám ma gương mẫuCảnh chuẩn bịCảnh tổ chứcNhộn nhịp, tưng bừng...- Nghi lễ và không khí: Hỗn tạp, ầm ĩ- Những người tham dự: Ai ai cũng vui vẻ và có mối quan tâm riêng, không ai để tâm đến cụ cố tổ lạnh ngắt trong quan tài- Đưa đám: Ầm ĩ, bát nháo ....- Hạ huyệt: Hỗn loạn, nhố nhăng......=> Như một buổi biểu diễn tạp kĩ- Tang gia đã đạt được tất cả những cái nhất theo ý họ: To nhất, vui nhất, sang nhất ..... - Duy nhất một thứ không mua được bằng tiền: Tình thương, tình người ....III. Tæng kÕt:1. Néi dung- Phª ph¸n s©u s¾c lèi sèng ®¹o ®øc gi¶ cña x· héi th­­­ượng lưu, ch¹y theo lèi sèng văn minh rëm.2. NghÖ thuËtSö dông hµng lo¹t c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt: cưêng ®iÖu, mØa mai....- Giäng văn hµi hư­íc, ch©m biÕm, ®¶ kÝch s©u cay...Con cò chết rũ trên cây,Cò con mở lịch xem ngày làm ma.Cà cuống uống rượu la đà,Chim ri ríu rít bò ra lấy phần,Chào mào thì đánh trống quân,Chim chích cởi trần, vác mõ đi rao. (Ca dao)15131979