Bài giảng Sinh học 11 - Bài 23: Hướng động - Năm học 2022-2023 - Lý Thu Lan - Trung Tâm GDNN-GDTX Lập Thạch

 CHƯƠNG II: 
 CẢM ỨNG 
 CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT 
Cảm ứng là phản ứng của sinh vật đối với kích thích → Cảm ứng ở thực vật là phản ứng vận động các cơ quan thực vật đối với kích thích. 
Tính cảm ứng: khả năng thực vật phản ứng đối với kích thích. 
Đặc Điểm : 
+ Phản ứng chậm 
+ Khó nhìn thấy 
+ Hình thức phản ứng kém đa dạng 
Có 2 hình thức cảm ứng 
+ Hướng động 
 ( Vận động định hướng) 
+ Ứng động 
( Vận động cảm ứng) 
TỔ 1 – LỚP 11A08 
Bài 23:  HƯỚNG ĐỘNG 
III 
VAI TRÒ HƯỚNG ĐỘNG 
II 
CÁC KIỂU HƯỚNG ĐỘNG 
I 
KHÁI NIỆM HƯỚNG ĐỘNG 
III 
VAI TRÒ HƯỚNG ĐỘNG 
II 
CÁC KIỂU HƯỚNG ĐỘNG 
I 
KHÁI NIỆM HƯỚNG ĐỘNG 
III 
VAI TRÒ HƯỚNG ĐỘNG 
I 
KHÁI NIỆM HƯỚNG ĐỘNG 
II 
CÁC KIỂU HƯỚNG ĐỘNG 
1. Hướng Sáng 
2. Hướng trọng lực 
3. Hướng Hóa 
4. Hướng nước 
5. Hướng tiếp xúc 
I 
KHÁI NIỆM HƯỚNG ĐỘNG 
II 
CÁC KIỂU HƯỚNG ĐỘNG 
III 
VAI TRÒ HƯỚNG ĐỘNG 
I. 
KHÁI NIỆM HƯỚNG ĐỘNG 
I. 
KHÁI NIỆM HƯỚNG ĐỘNG 
* Quan sát hình 23.1 (sgk) . Nhận xét về sự sinh trưởng của thân cây non trong các điều kiện chiếu sáng dưới đây: 
Kết quả: 
Chậu (a): thân cây non sinh trưởng hướng về phía ánh sáng 
Chậu (b): lá có màu vàng úa 
Chậu (c) : cây mọc thẳng, lá có màu xanh lục 
Căn cứ vào sinh trưởng đối với nguồn kích thích, chia làm 2 loại: 
VẬY HƯỚNG ĐỘNG LÀ GÌ? 
KHÁI NIỆM 
Hướng động (vận động định hướng) là hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích ( có thể là ánh sáng, hóa chất,...) từ một hướng xác định. 
 Sinh trưởng hướng tới nguồn kích thích Sinh trưởng tránh xa nguồn kích thích 
 ⇨ Hướng động dương (+) ⇨ Hướng động âm (-) 
II. 
CÁC KIỂU HƯỚNG ĐỘNG 
II. 
CÁC KIỂU HƯỚNG ĐỘNG 
HƯỚNG SÁNG 
01 
 Là phản ứng sinh trưởng của thực vật đáp ứng lại tác động của ánh sáng 
+ Thân cây hướng sáng dương 
+ Rễ cây hướng sáng âm 
KHÁI NIỆM 
 BIỂU HIỆN 
CƠ CHẾ 
Hoocmon auxin tập trung nhiều ở phía tối nên kích thích tế bào phía tối phát triển nhanh hơn 
Ngọn cây hướng về phía ánh sáng 
+ Thân cây 
+ Rễ cây 
Hoocmon auxin tập trung nhiều ở phía tối gây kìm hãm sinh trưởng các tế bào ở phía tối 
Các tế bào phía sáng phát triển nhanh hơn 
Rễ cây hướng về phía tối. 
HƯỚNG TRỌNG LỰC 
02 
 KHÁI NIỆM 
Phản ứng của cây đối với trọng lực gọi là hướng trọng lực . 
+Đỉnh rễ cây sinh trưởng theo hướng của trọng lực gọi là hướng trọng lực dương . 
+Đỉnh thân sinh trưởng theo hướng ngược lại hướng của trọng lực gọi là hướng trọng lực âm. 
Saturn is a gas giant and has several rings 
 CƠ CHẾ 
BIỂU HIỆN 
Phía dưới tập trung nhiều auxin nên kích thích các tế bào sinh trưởng nhanh hơn phía trên 
Thân cân hướng lên trên 
+Thân cây 
+ Rễ cây 
Phía dưới tập trung nhiều auxin hên kìm hãm tế bào phía dưới sinh trưởng 
Tế bào phía trên sinh trưởng nhanh hơn làm rễ cây hướng xuống đất. 
HƯỚNG HÓA 
03 
 KHÁI NIỆM 
Là phản ứng sinh trưởng của cây đối với các hợp chất hóa học 
Rễ cây hướng về nơi có nguồn dinh dưỡng thích hợp và cần thiết ( hướng hóa dương), tránh xa các chất độc hại ( hướng hóa âm). 
BIỂU HIỆN 
THÍ NGHIỆM NHƯ SAU 
Điều này chứng tỏ rằng, ở chậu thứ 1 rễ cây hướng hóa dương đối với các khoáng chất cần thiết chó nó và ở chậu thứ 2 là hướng hóa âm . 
HƯỚNG NƯỚC 
04 
KHÁI NIỆM 
BIỂU HIỆN 
Là sự sinh trưởng của cây hướng đến nguồn nước 
Rễ cây hướng nước dương 
 THÍ NGHIỆM 
Điều này đã chứng tỏ rằng rễ có tính hướng nước dương ( luôn luôn hướng về phía nguồn nước) 
Kết quả là rễ sẽ có hình lượn sóng như hình trên. Trong lòng đất rễ vươn khá xa, len lỏi vào các khe hở của đất, hướng về phía nguồn nước để lấy nước cung cấp cho mọi hoạt động sống của cây. 
HƯỚNG TIẾP XÚC 
05 
Cây khổ hoa 
Rau mùng tơi 
Khái niệm : là phản ứng sinh trưởng của thực vật đối với sự tiếp xúc 
Cơ chế : do sự sinh trưởng không đều của hai phía cơ quan, trong khi đó các tế bào tại phía không được tiếp xúc sinh trưởng nhanh hơn làm cho cơ quan uốn cong về phía tiếp xúc 
Tác nhân : vật tiếp xúc (vd: cọc rào, thân cây khác, ) 
Biểu hiện : thân, tua, quấn, quấn quanh giá thể. 
Cơ quan hướng động : thân, tua quấn 
Loại hướng động : hướng động dương (+) 
Vai trò : cây vươn cao, lấy ánh sáng, tăng hiệu quả quang hợp 
Ứng dụng : tạo cảnh quan, nghệ thuật trồng cây cảnh 
III. 
VAI TRÒ CỦA HƯỚNG ĐỘNG 
III. 
VAI TRÒ CỦA HƯỚNG ĐỘNG 
Hãy nêu vai trò của hướng ánh sáng dương của thân, cành cây? 
-> Vai trò của hướng sáng dương của thân, cành cây là tìm đến nguồn sáng để quang hợp.. 
Hướng ánh sáng âm và hướng trọng lực dương của rễ có ý nghĩa gì với đời sống của cây? 
->Hướng sáng âm và hướng trọng lực dương đảm bảo cho rễ mọc vào đất để giữ cây và để hút nước cùng các chất khoáng có trong đất. 
Nêu vai trò của hướng hóa đối với sự dinh dưỡng khoáng và nước của cây? 
->Vai trò của hướng hóa đối với sự dinh dưỡng khoáng và nước của cây là nhờ có tính hướng hóa rễ cây sinh trưởng hướng tới nguồn nước và phân bón để dinh dưỡng. 
Hãy nêu những loài cây có hướng tiếp xúc? 
-> Những loài cây trồng có hướng tiếp xúc như: cây mướp, bầu, bí, dưa leo, nho, cây củ từ, đậu cô ve... 
Giúp cây thích nghi đối với sự biến đổi của môi trường để tồn tại và phát triển 
KHÁI NIỆM 
TÁC NHÂN 
BIỂU HIỆN 
CƠ CHẾ 
HƯỚNG SÁNG 
Là sự sinh trưởng của thân (cành) cây hướng về phía ánh sáng. 
Ánh sáng 
 Thân cây: hướng sáng dương. 
- Rễ cây: hướng sáng âm. 
- Do phía tối nồng độ auxin cao hơn nên đã kích thích các tế bào sinh trưởng dài ra nhanh hơn làm cho cơ quan uốn cong về phía kích thích. 
- Rễ cây mẫn cảm với auxin hơn thân cây vì vậy khi nồng độ auxin phía tối cao hơn gây ức chế sự sinh trưởng kéo dài tế bào làm cho rễ uốn cong xuống đất. 
HƯỚNG TRỌNG LỰC 
Là phản ứng sinh trưởng của cây đối với trọng lực. 
Trọng lực 
- Đỉnh rễ: hướng trọng lực dương. 
- Đỉnh thân: hướng trọng lực âm. 
-Thân cây: phía dưới tập trung nhiều auxin nên kích thích các tế bào sinh trưởng nhanh hơn phía trên => thân cây hướng lên trên. 
 -Rễ cây: phía dưới tập trung nên kìm hãm tế bào phía dưới sinh trưởng => tế bào phía trên sinh trưởng nhanh hơn làm rẽ cây hướng xuống đất. 
HƯỚNG HÓA 
Là phản ứng sinh trưởng của cây đối với các hợp chất hóa học. 
Hóa chất 
- Rễ cây: 
+ Hướng về nơi có nguồn dinh dưỡng thích hợp và cần thiết: hướng hóa dương. 
+ Tránh xa chất độc hại: hướng hóa âm. 
- Sự khác nhau về nồng độ khoáng giữa các vùng trong đất làm thay đổi tính thẩm thấu tạo nên điện thế hoạt động => dòng điện truyền tới các tề bào sinh trưởng ở rễ. 
-Các tế bào ở vùng sinh trưởng của rễ tiếp nhận kích thích, sản sinh kích thích sự kéo dãn thành tế bào, làm cho rễ cây bị uốn cong tại điểm đó, hướng về phía có chất khoáng, phân bón 
HƯỚNG NƯỚC 
Là sự sinh trưởng của rễ cây hướng tới nguồn nước. 
Nước 
Rễ cây hướng nước dương. 
Sự khác nhau về thế nước của các vùng trong đất làm thay đổi hệ số thẩm thấu của màng tế bào, làm điện thế màng thay đổi. Sự thay đổi sẽ sản sinh ra dòng điện truyền tới các tế bào ở vùng sinh trưởng của rễ. Từ đó sản sinh hormon kích thích sự kéo dãn thành tế bào, làm rễ cây bị uốn cong tại điểm đó, hướng về phía có nước. 
HƯỚNG TIẾP XÚC 
Là phản ứng sinh trưởng đối với sự tiếp xúc. 
Vật tiếp xúc 
Thân, tua, quấn, quấn quanh giá thể. 
Các tế bào tại phía không được tiếp xúc, sinh trưởng nhanh hơn, làm cho cơ quan uốn cong về phía tiếp xúc.