Bài giảng Ngữ văn 11 - Tuần 11: Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận phân tích và so sánh - Năm học 2022-2023 - Trần Thị Hà

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ TẠI LỚP 11 
Giáo viên: 
Bµi cò: 
1. Thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch lµ g×? 
2. Thao t¸c lËp luËn so s¸nh lµ g×? 
 * Ph©n tÝch lµ: Chia nhá ®èi t­îng thµnh nhiÒu yÕu tè ®Ó ®i s©u xem xÐt mét c¸ch kü cµng vµ mèi quan hÖ bªn trong còng nh­ bªn ngoµi trong qu¸ tr×nh nhËn thøc. 
* So s¸nh lµ ®èi chiÕu ®èi t­îng ®ang nghiªn cøu xem xÐt trong t­¬ng quan víi ®èi t­îng kh¸c ®Ó t×m ra nÐt t­¬ng ®ång hoÆc kh¸c biÖt nh»m lµm s¸ng râ ®èi t­îng ®ã. 
Bµi tËp 1: 
 “ Chí cã tù kiªu tù ®¹i. Tù kiªu tù ®¹i lµ khê d¹i. V× m×nh hay, cßn nhiÒu ng­êi hay h¬n m×nh. M×nh giái, cßn nhiÒu ng­êi giái h¬n m×nh. Tù kiªu tù ®¹i lµ tho¸i bé. S«ng to, bÓ réng th× bao nhiªu n­íc còng chøa ®­îc, v× ®é l­îng cña nã réng vµ s©u. C¸i chÐn nhá c¸I ®Üa c¹n th× mét chót n­íc còng ®Çy trµn, v× ®é l­îng cña nã hÑp vµ nhá. Ng­êi mµ tù kiªu tù m·n th× còng nh­ c¸i chÐn, c¸i ®Üa c¹n”. 
 (Hå ChÝ Minh, CÇn kiÖm liªm chÝnh) 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
 * Chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n lµ phª ph¸n vµ chØ ra t¸c h¹i cña c¨n bÖnh tù kiªu tù ®¹i. 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
§o¹n v¨n sö dông c¸c thao t¸c lËp luËn nµo? Em h·y ph©n tÝch tõng thao t¸c? 
* §o¹n trÝch sö dông hai thao t¸c lËp luËn lµ ph©n tÝch vµ so s¸nh. 
* Ph©n tÝch tõng thao t¸c: 
Thao t¸c ph©n tÝch : 
 + LuËn ®iÓm chÝnh: “Chí cã tù kiªu tù ®¹i”. 
 + Hai lý do ®Ó kh«ng nªn tù kiªu tù ®¹i lµ “tù kiªu tù ®¹i lµ khê d¹i” vµ “tù kiªu tù ®¹i lµ tho¸i bé”. 
Thao t¸c so s¸nh : 
 + “M×nh hay” >< “nhiÒu ng­êi hay h¬n m×nh”. 
 + “s«ng to, bÓ réng” >< “c¸i chÐn nhá, c¸i ®Üa c¹n” 
 + “®é l­îng cña nã réng vµ s©u” >< “®é l­îng cña nã hÑp vµ nhá” 
=> so s¸nh t­¬ng ph¶n. 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
+ “ng­êi tù kiªu tù m·n c¸i chÐn, c¸i ®Üa c¹n” 
So s¸nh t­¬ng ®ång. 
 Thao t¸c lËp luËn chÝnh ®­îc sö dông lµ so s¸nh cã sù kÕt hîp víi thao t¸c ph©n tÝch. 
* Môc ®Ých , t¸c dông cña viÖc vËn dông hai thao t¸c: 
Lµm cho vÊn ®Ò ®­a ra bµn luËn trë nªn sinh ®éng, cô thÓ, dÔ hiÓu, dÔ ®i vµo lßng ng­êi h¬n. 
- §Ó tõ ®ã sèng khiªm tèn h¬n, biÕt t«n träng ng­êi kh¸c, chÞu khã häc hái h¬n . 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
Tõ ®ã em cã kÕt luËn g× vÒ thao t¸c v©n dông c¸c thao t¸c lËp luËn trong v¨n nghÞ luËn? 
* KÕt luËn: 
- Trong lµm v¨n nghÞ luËn chóng ta nªn vËn dông hai thao t¸c lËp luËn chÝnh lµ ph©n tÝch vµ so s¸nh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ giao tiÕp cao h¬n. 
- Trong tõng v¨n b¶n hoÆc ®o¹n v¨n b¶n bao giê còng cã 1 thao t¸c chñ yÕu, c¸c thao t¸c cßn l¹i cã tÝnh chÊt bæ trî. 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
Bµi tËp 2: 
VËn dông kÕt hîp ph©n tÝch vµ so s¸nh , viÕt ®o¹n v¨n bµn vÒ vÎ ®Ñp cña bµi th¬ “Tù t×nh II” cña Hå Xu©n H­¬ng: 
Tù t×nh II 
 Hå Xu©n H­¬ng 
 §ªm khuya v¨ng v¼ng trèng canh dån 
 Tr¬ c¸i hång nhan víi n­íc non 
 ChÐn r­îu h­¬ng ®­a say l¹i tØnh 
 VÇng tr¨ng bãng xÕ khuyÕt ch­a trßn. 
 Xiªn ngang mÆt ®Êt rªu tõng ®¸m 
 §©m to¹c ch©n m©y ®¸ mÊy hßn 
 Ng¸n nçi xu©n ®i, xu©n l¹i l¹i 
M¶nh t×nh san sÎ tÝ con con. 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
a. PhÇn v¨n b¶n em viÕt lµ mét bé phËn cña mét bµi v¨n hoµn chØnh, víi: 
Chñ ®Ò cña bµi v¨n lµ g×? Víi chñ ®Ò trªn ta cã nh÷ng luËn ®iÓm nµo? 
 - Chñ ®Ò cña bµi v¨n lµ bµn vÒ ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña bµi th¬ “tù t×nh II” cña Hå Xu©n H­¬ng. 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
 Th¶o luËn nhãm: 
Nhãm 1 
Nhãm 2 
Nhãm 3 
Nhãm 4 
Em h·y nhËn xÐt nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ cña Hå Xu©n H­¬ng trong bµi th¬ Tù t×nh II? (nhËn ®Þnh ng¾n gän). 
Em h·y nhËn xÐt nghÖ thuËt x©y dùng h×nh ¶nh cña Hå Xu©n H­¬ng trong bµi th¬ Tù t×nh II? (chØ nªu mét nhËn ®Þnh ng¾n gän kh«ng bµn luËn dµi). 
Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc sö dông ®Ó kh¾c häa t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬ Tù t×nh II? (nhËn ®Þnh ng¾n gän). 
C¶m nhËn cña em vÒ giäng ®iÖu tr÷ t×nh trong bµi th¬ “Tù t×nh II” cña Hå Xu©n H­¬ng. 
Gîi ý: chó ý vµo nhÞp ®iÖu, ©m h­ëng, c¸ch dïng tõ thuÇn ViÖt, ®¶o ng÷ 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
§Ó lµm s¸ng tá chñ ®Ò trªn, chóng ta cÇn nªu ra nh÷ng luËn ®iÓm cô thÓ nh­ sau: 
 + Bµi th¬ “Tù t×nh II” thÓ hiÖn tµi n¨ng ®éc ®¸o cña “Bµ chóa th¬ N«m” trong nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ. 
 + Bµi th¬ “Tù t×nh II” thÓ hiÖn nghÖ thuËt x©y dùng h×nh ¶nh ®iªu luyÖn cña Hå Xu©n H­¬ng. 
 + Bµi th¬ cßn vËn dông rÊt linh ho¹t c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong viÖc thÓ hiÖn t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh. 
 + Bµi th¬ cã mét giäng ®iÖu vµ ©m h­ëng da diÕt, s¾c s¶o thÓ hiÖn rÊt thµnh c«ng t©m tr¹ng võa ®au buån võa phÉn uÊt cña nh©n vËt tr÷ t×nh. 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
Em chän luËn ®iÓm nµo trªn ®©y ®Ó viÕt thµnh ®o¹n v¨n? T¹i sao? Sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn liªn kÕt nµo? 
 Häc sinh sÏ tr×nh bµy thµnh ®o¹n v¨n ®Ó lµm s¸ng tá luËn ®iÓm thø nhÊt (ThÓ hiÖn tµi n¨ng ®éc ®¸o cña “Bµ chóa th¬ N«m” trong nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ). 
 LuËn ®iÓm nµy n»m ë phÇn ®Çu tiªn trong dµn ý, do vËy cÇn sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn liªn kÕt chuyÓn ®o¹n cã tÝnh chÊt më ®Çu nh­ “Tr­íc hÕt chóng ta thÊy ”, “BiÓu hiÖn ®Çu tiªn ”, “thø nhÊt ”, “§Ó lµm s¸ng tá cho nhËn ®Þnh Êy tr­íc tiªn chóng ta xem xÐt ” 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
Víi luËn ®iÓm nh­ trªn th× em sÏ cã nh÷ng luËn cø nµo ®Ó thuyÕt minh cho luËn ®iÓm cña m×nh? 
b.* C¸c luËn cø ®Ó lµm s¸ng tá cho luËn ®iÓm: 
 - Ng«n tõ bµi th¬ n«m na, dÔ hiÓu, gÇn gòi víi lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy cña nh©n d©n nh­ng l¹i rÊt chän läc, tinh tÕ, thÓ hiÖn mét c¸ch tµi t×nh t©m tr¹ng ®au buån, phÉn uÊt cña ng­êi con g¸i tr­íc duyªn phËn muén m»n, g¾ng g­îng v­¬n lªn ®Ó ®ãn ®îi h¹nh phóc mµ vÉn r¬i vµo bi kÞch. 
 - Ng«n tõ bµi th¬ ®­îc ch¾t läc tµi t×nh, rÊt giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh vµ biÓu c¶m, kÕt hîp tõ ng÷ mét c¸ch s¸ng t¹o: 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
 + Toµn tõ thuÇn ViÖt giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh vµ biÓu c¶m nh­ V¨ng v¼ng, dån, tr¬, say l¹i tØnh, xiªn ngang, ®©m to¹c, tõng ®¸m, mÊy hßn.. 
 + HÖ thèng tõ l¸y ®­îc sö dông rÊt “®¾t”: v¨ng v¼ng, n­íc non, con con 
 + KÕt hîp tõ ®éc ®¸o: c¸i hång nhan, M¶nh t×nh – san sÎ – tÝ – con con, khuyÕt ch­a trßn 
 + Sö dông tõ ®ång ©m kh¸c nghÜa: l¹i l¹i, xu©n ®i(tuæi xu©n), xu©n l¹i(mïa xu©n). 
 + So s¸nh víi ng«n tõ th¬ cña c¸c nhµ th¬ cïng thêi nh­: Bµ HuyÖn Thanh Quan, NguyÔn Du, §oµn ThÞ §iÓm 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
Cã thÓ sö dông thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch lµ chÝnh, v× nh­ thÕ míi chØ ra ®­îc nh÷ng khÝa c¹nh rÊt chi tiÕt trong nghÖ thuËt ®éc ®¸o vÒ ng«n tõ cña bµi th¬. 
* Th«ng th­êng c¸c thao t¸c bæ trî tïy vµo diÔn biÕn cña ý mµ sö dông ë phÇn nµo cho hîp lÝ song ng­êi ta th­êng sö dông ë phÇn sau cña ®o¹n v¨n hoÆc bµi v¨n, hoÆc xen kÏ gi÷a c¸c ý. 
* Kh«ng nªn ®Ó thao t¸c bæ trî lÊn ¸t thao t¸c chÝnh, ph¶i vËn dông mét c¸ch linh ho¹t, nhuÇn nhuyÔn. 
LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh 
* c. DiÔn ®¹t c¸c ý ®· cã thµnh mét ®o¹n v¨n hoµn chØnh, trong ®ã vËn dông thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch lµ chÝnh cßn so s¸nh lµ phô. 
 Gîi ý: Cã thÓ tham kh¶o c¸c bµi th¬ cña c¸c nhµ th¬ cïng thêi Hå Xu©n H­¬ng nh­ Bµ HuyÖn Thanh Quan, NguyÔn Du, §oµn ThÞ §iÓm VÝ dô: 
ChiÒu h«m nhí nhµ 
 Bµ HuyÖn Thanh Quan 
ChiÒu trêi b¶ng l¶ng bãng hoµng h«n 
TiÕng èc xa ®­a lÉn trèng dån; 
G¸c m¸i ng­ «ng vÒ viÔn phè 
Gâ sõng môc tö l¹i c« th«n. 
Ngµn mai giã cuèn chim bay mái 
DÆm liÔu s­¬ng sa kh¸ch b­íc dån; 
KÎ chèn Ch­¬ng §µi ng­êi l÷ thø 
LÊy ai mµ kÓ nçi hµn «n. 
Nçi lßng ng­êi chinh phô 
 (TrÝch Chinh phô ng©m §oµn ThÞ §iÓm) 
 Vµi tiÕng dÕ nguyÖt soi tr­íc 
Mét hµng tiªu giã thèc ngoµi hiªn; 
L¸ mµn lay ngän giã xuyªn 
Bãng hoa theo bãng nguyÖt lªn tr­íc rÌm; 
Hoa d·i nguyÖt, nguyÖt in mét tÊm 
NguyÖt lång hoa, hoa th¾m tõng b«ng; 
NguyÖt hoa hoa nguyÖt trïng trïng 
Tr­íc hoa d­íi nguyÖt trong lßng xiÕt ®au