Bài giảng Sinh học 11 - Bài 44: Sinh sản vô tính ở động vật - Năm học 2022-2023 - Nhóm 2 - Trường THPT Phan Bội Châu

b. sinh sản ở động vật 
Tiết 43, bài 44: sinh sản vô tính ở động vật 
I. Sinh sản vô tính là gì? 
Cho ví dụ về một số động vật có sinh sản vô tính? 
Trùng biến hình 
MỘT SỐ ĐỘNG VẬT SINH SẢN VÔ TÍNH 
MỘT SỐ ĐỘNG VẬT SINH SẢN VÔ TÍNH 
Thủy Tức 
MỘT SỐ ĐỘNG VẬT SINH SẢN VÔ TÍNH 
Giun dẹp 
Sao biển 
MỘT SỐ ĐỘNG VẬT SINH SẢN VÔ TÍNH 
Trinh sinh (trinh sản) ở ong 
Thụ tinh 
Không thụ tinh 
2n 
n 
n 
MỘT SỐ ĐỘNG VẬT SINH SẢN VÔ TÍNH 
Số lượng cá thể sau sinh sản? 
Đặc điểm của những cá thể con sinh ra? 
NHẬN XÉT 
1 
2 
3 
1 Cá thể 
Một hoặc 
nhiều Cá thể 
Số lượng cá thể ban đầu? 
Giống nhau và 
giống mẹ ban đầu 
Hãy cho nhận xét về: 
Vậy sinh sản vô tính ở động vật là gì? 
Điền dấu x vào ô cho câu trả lời đúng nhất về khái niệm sinh sản vô tính ở động vật: 
	A- Sinh sản vô tính là kiểu sinh sản mà một cá thể sinh ra một hoặc nhiều cá thể mới giống hệt mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và tế bào trứng . 
	B- Sinh sản vô tính là kiểu sinh sản mà một cá thể sinh ra nhiều cá thể mới gần giống mình. 
	C- Sinh sản vô tính là kiểu sinh sản mà một cá thể sinh ra một hoặc nhiều cá thể mới có nhiều sai khác với mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và tế bào trứng. 
	D- Sinh sản vô tính là kiểu sinh sản có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng, tạo ra các cá thể mới giống mình. 
x 
- Khái niệm: Sinh sản vô tính là kiểu sinh sản mà 1 cá thể sinh ra 1 hoặc nhiều cá thể mới giống hệt mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng & tế bào trứng. 
Vì sao các cá thể con trong sinh sản vô tính giống hệt cá thể mẹ??? 
Vì sinh sản vô tính chủ yếu dựa trên cơ sở sự phân bào nguyên nhiễm => bộ nhiễm sắc thể của các cá thể con nhờ quá trình nguyên phân được sao chép giống hệt cá thể mẹ 
II. Các hình thức sinh sản vô tính ở động vật 
Có những hình thức sinh sản vô tính nào ở động vật? 
Phân đôi 
Nảy chồi 
Phân mảnh 
Trinh sinh 
 Phân đôi ở trùng biến hình 
1. Phân đôi: 
1. Phân đôi: 
- Động vật nguyên sinh, giun dẹp... 
- Cơ thể mẹ phân chia nhân và tế bào chất rồi tự co thắt ở giữa tách ra thành 2 phần giống nhau, mỗi phần lớn lên cho cơ thể mới . 
Hình 44.2. sinh sản bằng cách nảy chồi của thủy tức. 
Cá thể mẹ 
Cá thể mẹ 
Chồi con 
Lớn dần 
Cá thể mới 
Tách khỏi mẹ 
	 2 . Nảy chồi : 
	 2 . Nảy chồi : 
- Bọt biển, ruột khoang, san hô... 
- 1 phần cơ thể mẹ nguyên phân nhanh tạo thành chồi nhô ra rồi phát triển thành cơ thể mới. 
- Sống độc lập hoặc dính trên cây mẹ . 
San hô cũng sinh sản bằng nảy chồi 
Nhiều cơ thể mới (2n) 
1 Cơ thể gốc (2n) 
Phân chia 
Sao biển - sinh sản nhờ phân mảnh. 
3. Phân mảnh: 
3. Phân mảnh: 
- Bọt biển, giun dẹp, sán lông... 
 Những mảnh vụn của cơ thể mẹ phân bào nguyên nhiễm tạo ra cơ thể mới . 
Sinh sản bằng cách phân mảnh ở sán lông. 
Sán lông 
Sán lông mới 
Cơ thể mới 
Nguyên 
 phân 
 Mảnh nhỏ 
Bọt biển. 
Ong chúa (2n) 
Giảm phân 
Trứng (n) 
Không được thụ tinh 
Được thụ tinh 
Trinh sản ở ong 
4. Trinh s i n h 
Giảm phân 
Không được thụ tinh 
Được thụ tinh 
4. Trinh s i n h 
- Các loài chân đôt như ong, kiến, rệp... 
- 1 số loài cá, lưỡng cư, bò sát. 
- Tế bào trứng không thụ tinh phân chia nguyên nhiễm nhiều lần => tạo ra cá thể mới có bộ nhiễm sắc thể đơn bội (n ). Thường xen kẽ với sinh sản hữu t í nh 
* Giống nhau 
Từ 1 cá thể sinh ra nhiều cá thể mới có bộ NST giống cá thể mẹ 
Không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng 
Cơ sở tế bào học: nguyên phân và phân hóa 
Phân đôi 
Nảy chồi 
Phân mảnh 
Trinh sinh 
Cơ thể mới được hình thành bằng cách phân đôi cơ thể mẹ 
Cơ thể mới được hình thành từ 1 phần của cơ thể mẹ 
Cơ thể mới được hình thành từ các mảnh vụn 
Cơ thế mới được hình thành từ trứng chưa được thụ tinh 
* Khác nhau 
Cho biết điểm giống và khác nhau giữa các hình thức sinh sản. 
Quan sát hiện tượng sau và cho biết đây có phải là hình thức sinh sản vô tính không? Vì sao? 
Hiện tượng thằn lằn bị đứt đuôi,cua gãy càng mọc lại đuôi, càng mới có phải là hình thức sinh sản vô tính không? Vì sao? 
Không vì: nó chỉ tạo ra bộ phận mới chứ không hình thành nên cơ thể mới 
Phân biệt trinh sinh với 3 hình thức còn lại 
Phân đôi, phân mảnh, nảy chồi: 
Từ một phần cơ thể mẹ tạo ra cơ thể mới . 
Trinh sinh: 
Cơ thể mới được hình thành từ 1giao tử ( tb trứng).Tế bào trứng đơn bội này phát triển thành 1 cơ thể không qua thụ tinh 
1. Cá thể sống đ ộc lập, đơ n lẻ vẫn có thể tạo ra con cháu có lợi trong tr ư ờng hợp mật đ ộ quần thể thấp. 
3. Tạo ra các cá thể thích nghi tốt với môi tr ư ờng ổn đ ịnh, ít biến đ ộng. 
5. Con cái giống nhau về mặt di truyền môi tr ư ờng bất lợi bị tiêu diệt cùng một lúc. 
6. Tạo ra số l ư ợng lớn con cháu giống nhau trong thời gian ngắn. 
Ư U Đ IỂM 
HẠN CHẾ 
Các cá thể sinh sản vô tính có vật chất di truyền giống nhau => phản ứng tương đối giống ngau trước điều kiện ngoại cảnh 
=> Nếu điều kiện sống thay đổi đột ngột gây bất lợi có thể chết hàng loạt. Thậm chí dẫn đến diệt vong. 
Khi điều kiện sống thay đổi đột ngột có thể dẫn đến hàng loạt cá thể động vật sinh sản vô tính bị chết, tại sao? 
III. ỨNG DỤNG 
1. Nuôi mô sống 
Tách mô từ cơ thể động vật 
Nuôi cấy 
Môi trường có đủ chất dinh dưỡng, vô trùng, nhiệt độ thích hợp 
Mảng mô 
 Phương pháp 
Ghép mô 
Cơ thể nhận 
Đồng ghép, tự ghép, dị ghép 
 - Điều kiện: 
 + Môi trường: vô trùng và có đầy đủ chất dinh dưỡng 
 + Nhiệt độ: thích hợp 
Điều kiện của nuôi cấy mô sống là gì? 
Nuôi mô sống được tiến hành như thế nào? 
Hãy nêu ứng dụng trong y học ? 
 - Ứng dụng 
+ T hay thế những cơ quan,bộ phận của cơ thể bị tổn thương . Đã thành công trong nuôi : cấy da, tim, thận, giác mạc... 
Tại sao chưa thể tạo được cơ thể mới từ tế bào hoặc mô của động vật có tổ chức cao??? 
Do tế bào động vật có tổ chức cao có tính biệt hóa cao nên chưa tạo được cơ thể từ việc nuôi cấy mô 
2. Nhân bản vô tính: 
Nhân bản vô tính là chuyển nhân của một tế bào sôma(2n) vào một tế bào trứng đã bỏ nhân, kích thích tế bào trứng phân hóa tạo phôi, phát triển thành cá thể mới. 
- Khái niệm 
Chuyển nhân của TB tuyến vú (TB xôma: 2n) vào TB trứng đã lấy mất nhân. 
Kích thích TB trứng phôi 
Tách TB trứng của cừu mặt đen và loại nhân 
Tách TB tuyến vú của cừu mặt trắng 
Cấy phôi vào tử cung của cừu mẹ, phôi phát triển và sinh cừu Dolly. 
Cừu Dolly 
Quy trình nhân bản cừu Dolly 
Chuyển tế bào xoma vào 
 tế bào trứng đã mất nhân 
Kích thích trứng phát triển thành phôi 
Phôi phát triên 
 thành cơ thể mới 
- Quy trình nhân bản vô tính 
 - Ý nghĩa 
+ Tạo ra các cá thể mới có đặc điểm sinh học giống tế bào gốc. 
+ Trong chăn nuôi: tạo giống nhân bản có năng suất cao 
 Trong y học, thẩm mỹ: có thể tạo các mô, cơ quan nhân tạo thay thế cho mô, cơ quan bị bệnh, hỏng. 
Ý nghĩa của nhân bản vô tính? 
Chuột 
- Các nhà khoa học Mỹ đã nhân bản thành công chuột từ tế bào gốc của chuột trưởng thành được lấy từ da của loài gặm nhấm này. 
Hình ảnh chuột nhân bản từ tế bào gốc lấy từ da 
Một số thành tựu nhân bản vô tính trên thế giới 
- Tháng 11.2008, các nhà khoa học Nhật Bản đã thành công trong việc tạo chuột sống từ mẫu chuột chết cách đó 16 năm. 
Mẫu chuột để đông lạnh sau 16 năm 
Hậu duệ của chuột chết 
Các nhà khoa học Anh lần đầu tiên nhân bản được 12 cái phôi từ những con khỉ trưởng thành. 
Khỉ 
Khỉ nhân bản vô tính 
Các nhà khoa học Ý đã phối giống thành công cho Prometea (chú ngựa nhân bản vô tính đầu tiên). Hiện tại chú ngựa này vẫn khỏe mạnh. 
Ngựa 
Ngựa nhân bản vô tính 
Lợn nhân bản vô tính 
Năm 2005, Trung Quốc đã thành công trong việc nhân bản lợn → Đánh dấu bước tiến bộ về công nghệ sinh học của Trung Quốc 
Ở Việt Nam, nghiên cứu nhân bản vô tính đã được thực hiện trên các loài chuột, trâu, bò nhà, bò tót, gấu, khỉ và sao la. 
Hạn chế của nhân bản vô tính? 
Tỷ lệ sống sót thấp. 
Cá thể mẹ mang thai có thể gặp nguy hiểm. 
Tuổi thọ ngắn. 
Xác suất thành công thấp. 
SINH SẢN VÔ TÍNH Ở ĐỘNG VẬT 
43 
Củng cố 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
P 
H 
 
N 
Đ 
Ô 
I 
P 
H 
 
N 
M 
Ả 
N 
H 
N 
Ả 
Y 
C 
H 
Ô 
I 
N 
G 
U 
Y 
Ê 
N 
P 
H 
 
N 
T 
R 
I 
N 
H 
S 
I 
N 
H 
Á 
I 
S 
I 
N 
H 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
Hàng ngang số 1 (gồm 7 chữ cái): Hình thức sinh sản vô tính đơn giản nhất của động vật là ? 
T 
Hàng ngang số 2 (gồm 7 chữ cái): Thủy tức có hình thức sinh sản nào ? 
Hàng ngang số 3 (gồm 8 chữ cái): Hình thưc sinh sản của sán lông. 
 Hàng ngang số 4 (gồm 10 chữ cái): Cơ sở tế bào học của quá trình sinh sản vô tính là gì ? 
Hàng ngang số 5 (gồm 9 chữ cái): Hình thức sinh sản vô tính của ong ? 
Hàng ngang số 6 (gồm 7 chữ cái): Hiện tượng thằn lằn mọc lại đuôi gọi là: 
S 
I 
N 
H 
S 
Ả 
N 
Từ chìa khóa (gồm 7 chữ cái): Quá trình tạo thành thế hệ sau ở sinh vật ?